Skip to content

Een antropologische blik

Erik werkt mee in de bediening

Door Linda van der Torre

Na enkele maanden van kennismaking met de theorie van antropologisch veldwerk, mochten wij vorig collegejaar tijdens het bachelorproject, als eerstejaars antropologie-studenten, kennis maken met de praktijk.

Mijn groepje van vijf studenten deed onderzoek in het VanHarte Resto te Slotervaart. Dit restaurantje, gevestigd in de kantine van het TEC?College, biedt tweemaal in de week een driegangenmaaltijd aan voor vijf euro, met als doel eenzaamheid in de buurt tegen te gaan en de integratie te bevorderen. De praktijk bleek echter veel verwarder, complexer en zelfs boeiender te zijn dan de theorie.

In de loop van het onderzoek moesten we onze plannen dan ook regelmatig bijstellen. Een van de obstakels die we tegenkwamen, was de moeilijkheid om onze eigen opvattingen aan de kant te zetten en de gebeurtenissen door een antropologische bril te bekijken.

Bij onze eerste opdracht reeds, een eenvoudige observatie, traden er complicaties op. Het was een elegant plan: eerst zouden we ons een half uurtje afzijdig houden om overzicht te krijgen en eerste indrukken op te doen — niet?participerende observatie heet dat —, en vervolgens zouden we ons, overgaand op wat in het jargon participerende observatie wordt genoemd, onopvallend beginnen te mengen in de activiteiten die we eerder van een afstand hadden gadegeslagen. De docenten hadden dat mooi voor ons uitgestippeld, maar onze informanten — zoals we onze onderzoeksobjecten respectvol aanduiden — waren het er klaarblijkelijk niet mee eens.

De eerste fase van de opdracht, de niet?participerende observatie, lijkt in eerste instantie simpelweg een kwestie van je wat verscholen op te stellen en als een dolle notities te maken van alles wat om je heen gebeurt. Dit bleek echter wat lastiger, aangezien wij als jeugdige buitenstaanders tussen de tot onze verbazing bijna uitsluitend uit oudere autochtonen bestaande groep vaste gasten, enorm de aandacht trokken.

Samen met een groepsgenoot was ik, in een poging mijn taak te vervullen, nog maar enkele minuten in stilte aan het observeren, toen we, ter vervanging van iemand die uitgevallen was, verzocht werden om vooraan de zaal een discussie te leiden. Opeens stonden we, tegen wil en dank, volop in de schijnwerpers en kon er van afzijdig observeren absoluut geen sprake meer zijn.

Erik en Linda aan tafel in het VanHarte Resto
ook mee-eten hoort bij participerende observatie

Naarmate het onderzoek vorderde, zagen we punten die beter konden. We realiseerden ons echter dat dat onze taak niet was — dat we om te beginnen de huidige situatie moesten analyseren, en dat we onze goed bedoelde betrokkenheid maar even moesten laten varen.

De grootste beproeving kwam toen we ieder een avond gingen meewerken in het VanHarte Resto. Een studiegenoot en ik, beiden werkend in de horeca, wilden de jonge stagiaires maar al te graag enkele vaardigheden bijbrengen, maar ook dit viel uiteraard buiten onze taak als onderzoeker. We zagen hoe stagiaires, jonge meiden, moeite hadden met de horeca-etiquette. Als participerende observanten wisten we niet in hoeverre we dit moesten melden.

Verschillende dilemma’s lagen verborgen op ons pad — geen grote ethische dilemma’s, maar kleine belemmeringen die aanzetten tot nadenken en bewustwording van onze taak in dit onderzoek. Terugblikkend was het bachelorproject een leerzaam proces, een periode waarin we onze eigen percepties even probeerden opzij te zetten. Het was een tijd om te leren zonder oordelen naar de wereld om ons heen te kijken, deze te analyseren en daar op onze beurt misschien weer van te leren. Antropologie biedt meer dan alleen een ruimere blik op de wereld; ze levert ook, veel fundamenteler, het gereedschap om op eigen houtje je blik te verruimen.

Linda van der Torre is student culturele antropologie en ontwikkelingsstudies aan de VU.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *