Skip to content

Eén thema, twee films en veel obstakels

nojoomDoor Marina de Regt. Afgelopen dinsdagavond zag ik twee films over hetzelfde thema, namelijk het op jonge leeftijd uithuwelijken van meisjes in Jemen en Ethiopië. De films werden vertoond op het Movies that Matter filmfestival dat jaarlijks door Amnesty International wordt georganiseerd. De films gingen ook nog eens over de twee landen waar ik me als antropoloog mee bezig houd. Sinds een jaar doe ik onderzoek naar de migratie van tienermeisjes in Ethiopië; de angst om uitgehuwelijkt te worden is vaak een reden voor meisjes om naar de stad te migreren. In Jemen is het jong uithuwelijken van meisjes (en jongens) op het platteland ook heel gewoon. Dus het was een must om deze films te zien.

De eerste film, I am Nojoom, Age 10 and Divorced, werd gemaakt door Khadija al-Salami, een Jemenitische documentairemaakster die al meer dan 25 documentaires over Jemen op haar naam heeft staan. Khadija is een van de weinige vrouwelijke filmmakers uit Jemen en heeft met haar documentaires al veel stof doen opwaaien. Dit keer koos zij ervoor om een featurefilm te maken in plaats van een documentaire. Ze baseerde haar film op een boek met een gelijknamige titel. Khadija werd zelf ook op haar veertiende uitgehuwelijkt, en slaagde er net als Nojoom (spreek uit: Noezjoem) in om weg te lopen. In de film volgen we het leven van een meisje op het platteland, de migratie van het gezin naar Sana’a, en haar uithuwelijking aan een volwassen man. Nojoom slaagt erin te ontsnappen en bij de rechtbank een proces aan te spannen tegen haar vader en haar echtgenoot. Op het einde van de film mag zij zelf beslissen of ze wil scheiden of niet, en kiest natuurlijk voor een scheiding. Al-Salami is er goed in geslaagd de verschillende perspectieven (zoals van de vader, de echtgenoot, de rechter en de sheikh uit het dorp) in de film te verwerken en duidelijk te maken wat de achtergronden van het uithuwelijken van jonge meisjes zijn.

Voor mensen die Jemen kennen is de film heel herkenbaar; de beelden van het land, de gezichten, het Jemenitische dialect, de omgangsvormen. Mensen die Jemen kennen zullen zich ook af vragen hoe Al-Salami deze film heeft kunnen maken. Het thema is heel gevoelig en de politieke situatie in Jemen heel erg slecht. Na afloop van de film was er een interview met Khadija al-Salami. Ze vertelde dat ze gebruik heeft gemaakt van Jemenitische acteurs, maar ook gewone Jemenieten heeft getraind om te acteren, soms op straat uitgekozen vanwege hun geschikte uiterlijk. Het meisje dat Nojoom speelt is familie van Khadija en Nojoom’s schoonmoeder wordt gespeeld door een vriendin. Khadija vertelde ook dat de instabiele politieke situatie een voordeel is geweest; de autoriteiten zijn met andere dingen bezig dan het controleren van een filmcrew. Maar ze was tegen veel obstakels aangelopen tijdens het filmen, onder andere omdat ze het thema van de film verborgen wilde houden voor de acteurs (alleen de hoofdpersoon kende het script helemaal). Een grappig detail is dat de film op het Dubai International Filmfestival de prijs voor de beste featurefilm heeft gewonnen en dat nieuws in Jemen de voorpagina’s heeft gehaald. “Eindelijk eens positief nieuws over Jemen” werd er door velen gezegd, maar slechts weinigen wisten waar de film over ging… Khadija zou de film graag in Jemen willen vertonen om bewustwording over kindhuwelijken op gang te brengen. Maar momenteel hebben Jemenieten andere prioriteiten.

DifretDe tweede film is van een heel ander kaliber. Difret is door de in de Verenigde Staten woonachtige Ethiopische filmmaker Zeresenay Berhane Mehari gemaakt met steun van o.a. Angelina Jolie (als executive producer). In tegenstelling tot I am Nojoom is Difret met een miljoenenbudget gemaakt, en dat is aan de film te zien. Ook hier prachtige beelden, heel herkenbaar voor Ethiopiëkenners, maar een veel strakker script, beter acteer- en camerawerk, waardoor de film een echte bioscoopfilm is. Difret is ook gebaseerd op een waargebeurd verhaal. De film gaat over het meisje Hirut (spreek uit: Hiroet), dat opgroeit op het platteland en op haar veertiende door zes mannen op paarden ontvoerd wordt. Een van de mannen had haar vader om haar hand gevraagd maar die weigerde omdat hij Hirut te jong vond en wilde dat zij haar school zou afmaken. Tadesse neemt daarom het heft in eigen handen en ontvoert Hirut, een gewoonte die nog regelmatig voorkomt op het Ethiopische platteland. Hirut wordt verkracht maar slaagt erin te ontsnappen en haar ontvoerder dood te schieten. Ze wordt gearresteerd en riskeert de dood, maar door de hulp van Maeza Ashenafi, een Ethiopische advocate, wordt zij aan het einde van de film vrijgesproken. Net als I am Nojoom stelt Difret een eeuwenoud gebruik aan de kaak met het doel bewustwording op gang te brengen. Maar ook hier lopen de filmmakers tegen problemen aan. Zo moest de premiere van Difret in Addis Ababa worden gestaakt omdat er een rechtzaak is aangespannen door Aberash (het meisje op wiens verhaal het script gebaseerd is) en de broer van de advocate, die het verhaal aan de regisseur verteld zou hebben. Aberash vindt dat haar leven in gevaar is gebracht door de film; ze was niet op de hoogte van de film totdat hij in Europa vertoond werd. Beiden eisen een financiële vergoeding.

Twee films over hetzelfde thema, gemaakt met het doel een veel voorkomende misstand aan de kaak te stellen. Beide films laten zien hoe moeilijk dat is, en dat er zowel tijdens als na afloop van de productie heel veel obstakels kunnen zijn.

Marina de Regt is als universitair docent verbonden aan de Afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit Amsterdam. Zij doet onderzoek in Jemen en Ethiopië.

2 Comments

  1. Ina Keuper Ina Keuper

    Dank voor dit duidelijke verslag van beide films en het commentaar vanuit je kennis van Jemen en Ethiopië.

  2. Heel interessant, mooi gedaan! 🙂

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *