Door Ferdous Arachid en Cathelijne van Roden Als antropologen in spe zijn wij constant bezig met het begrijpen van zowel onze eigen als andermans cultuur. Religie komt vaak naar voren als een belangrijk onderdeel van cultuur. Religie is een moeilijk te begrijpen verschijnsel omdat iedereen hier zijn eigen invulling aan geeft. Om geloof en de verschillende visies hierop, beter te begrijpen hebben wij, eerstejaars antropologiestudenten, op 26 februari 2013 een bezoek gebracht aan Imagine IC in de Amsterdamse Bijlmer. We hebben er een expositie bezocht en meegedaan aan een workshop.
Imagine IC is een centrum dat hedendaagse verhalen van Nederlanders met diverse achtergronden verzamelt en op verschillende manieren exposeert om zo op eigen wijze bij te dragen aan het cultureel erfgoed van ons land. In de expositie genaamd ‘Mijn God’ stond het geloof centraal en werden er aansluitend op dit thema ‘data’ verzameld in de vorm van geluiden die geassocieerd worden met geloof. Op deze manier poogt Imagine IC een unieke bijdrage te leveren aan het arsenaal van geloofsuitingen. Schrift, beeld en spraak zijn inmiddels geen uitzonderlijke media meer, maar geluid is een vrijwel onberoerd begrip als het aankomt op associaties met geloof.
De expositie ‘Mijn God’ is opgezet in samenwerking met Kostana Banovic, een kunstenares uit Sarajevo. Koštana heeft onderzoek gedaan naar de rol van religie in het dagelijks leven van inwoners van Amsterdam Nieuw-West en Amsterdam Zuidoost. De verhalen die zij heeft verzameld worden op televisieschermen vertoond. Acht mensen vertellen over hun geloof en hoe zij dit toepassen en ervaren in hun leven. Op de overige schermen worden fragmenten getoond van rituelen uit verschillende religies.
De workshop ‘Het geluid van het geloof’ werd begeleid door Rikko Voorberg. Nadat hij zijn opleiding theologie had afgerond bedacht hij dat zijn roeping niet binnen de kerk lag. Hij besloot buiten de kerk mensen bewuster te maken van geloof en te kijken hoe dit mensen in hun dagelijks leven beïnvloedt, wat ook het doel was van de workshop. Door middel van geluiden die wij zelf meegebracht hadden gingen we als groep op zoek naar het geluid van geloof. Rikko werd tijdens de workshop begeleid door ‘Skinfiltr8ter’, een woordenkunstaar uit Gouda, die de workshop voorzag van gesproken woord in combinatie met muziek en beeld.
Zo uiteenlopend als geloof kan worden geïnterpreteerd, zo eigenzinnig waren de geluiden die onze medestudenten produceerden. Zo besloot een student de geluidsgolven die zijn pen veroorzaakte tijdens het schrijven op papier op te nemen. Dit deed hem namelijk denken aan het feit dat veel religies een heilig boek hebben waarin de eigen openbaringen zijn opgenomen. Een andere student simuleerde het geluid van een ‘shaker’, met een door haarzelf geïmproviseerd object. Dit associeerde zij met geloof, omdat ze naar eigen zeggen constant muziek zou beluisteren en daar haar in rust in zou vinden. Een derde antropoloog in spe bleek zelf liedjes te schrijven en had een muziekstuk opgedragen aan God, waarvan ze een zinsnede voordroeg. Na een korte ronde waarin de studenten de tijd kregen de namen van hun twee favoriete nummers op te schrijven, werden de stemmen geteld en de balans opgemaakt.
Een studente die aangaf niet religieus te zijn maar in zichzelf te geloven werd als tweede verkozen met haar nagebootste geluid van een hartslag. De eerdergenoemde zangeres verkreeg de eerste plaats. Beide studenten werden door de organisatie na afloop meegenomen om hun geluiden professioneel op te nemen en in hoogwaardige kwaliteit op te slaan in het databestand van ons cultureel erfgoed. Nadat de winnaressen bekend waren gemaakt, sloot de artiest de workshop af met een gedicht dat hij – met een knipoog naar hiphop – voordroeg in de vorm van spoken word. Na deze middag concludeerden we dat geloof, en ook hoe geloof klinkt, voor iedereen verschillend is. Geloof kan een muziekstuk zijn of juist een heel subtiel geluid. Dus hoe klinkt geloof voor jou?
Ferdous Arachid en Cathelijne van Roden zijn eerstejaars bachelorstudenten Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie aan de VU.
