Door Vivian Mac Gillavry, Selma Lehalali, Meredith Overman en Myrthe van der Vlis. Prinsjesdag is achter de rug en opnieuw worden we overspoeld met negatieve berichten over bezuinigingen, werkloosheid en de economische crisis. Tijdens het tweedejaars onderzoekspracticum voor antropologiestudenten aan de VU hebben wij onderzocht in hoeverre de economische crisis invloed heeft op de tweedehandskledingmarkt in Amsterdam. Dragen mensen kleren langer door de economische crisis? Kopen mensen vaker tweedehands kleding of juist minder vaak? Wat is de invloed op het weggeven van kleding aan goede doelen? Welke gevolgen merken eigenaren van tweedehandswinkels van de economische crisis? En welke rol speelt reciprociteit op de tweedehandskledingmarkt?
Onze veronderstelling was dat mensen meer tweedehands kleding zouden kopen als gevolg van de economische crisis, dat mensen meer behoefte zou hebben aan persoonlijke relaties en meer kleding zouden ruilen. We hebben dit onderzocht met behulp van (participerende) observaties en semi-gestructureerde interviews met consumenten en eigenaren van tweedehandskledingwinkels. Ook bezochten we kledinginzamelingsacties van liefdadigheidsinstellingen. Zo kwamen we terecht bij de Kledingbank in Amstelveen, waar mensen met een Stadspas en vluchtelingen en asielzoekers gratis goede kleding uit kunnen zoeken. De medewerkers spraken enthousiast over hun werk, en vertelden hoe blij mensen zijn als ze weggaan met een stel mooie ‘nieuwe’ kleren. We boden ook zelf onze kleding aan aan een kledingzaak en hadden binnen mum van tijd een paar tientjes verdiend. Ook bezochten we kledingruilevenementen, die als paddestoelen uit de grond komen.Kledingruil zou gezien kunnen worden als een nieuwe vorm van ‘winkelen’.
Een van de kledingruilorganisaties die we onderzocht hebben is ‘Krijg de Kleren’. Dit initiatief is langzaam uitgegroeid tot een groots evenement waar mensen bij elkaar komen om op een creatieve manier allerlei producten en diensten te ruilen. ‘Krijg de Kleren’ is tegen de consumptie maatschappij en voor duurzaamheid. De naam van dit initiatief is dan ook een knipoog naar de consumptiemaatschappij. “Krijg de Kleren betekent letterlijk dat je kleren krijgt, die je mag houden, en daarnaast heeft het een beetje een revolutionaire betekenis, namelijk: schijt aan de consumptiemaatschappij”, in de woorden van een van de initiatiefnemers.
De eigenaren van tweedehandswinkels die wij hebben gesproken zeiden over het algemeen weinig tot niets van de economische crisis te merken. “De mensen die tweedehandskleren willen kopen komen toch wel, het is niet meer of minder geworden. Dat betekent niet dat het goed loopt, maar dat was voor de crisis ook al zo”, vertelde de eigenaar van Karma, een tweedehandskledingzaak. Er was slechts één eigenaar die aangaf iets van economische crisis te merken. Zij probeert publiek te trekken door de prijzen te verlagen en af en toe speciale acties te organiseren. De consumenten die wij geïnterviewd hebben gaven aan dat ze hun kleding langer dragen en minder snel weggeven. Zij zijn zich bewuster geworden van hun uitgaven. En de ruilorganisaties die we hebben onderzocht zijn opvallend genoeg ook niet opgericht als antwoord op de economische crisis.
Wat voor invloed heeft de economische crisis op reciprociteit op de tweedehands kledingmarkt in Amsterdam? Reciprociteit is een terugkerend fenomeen. Bij een initiatief als ‘kledingruil’ komt het concept reciprociteit terug; deelnemers nemen hun kleding mee om vervolgens met elkaar te gaan ruilen. Mensen ‘geven’ met de verwachting dat een ander daar iets voor terug geeft. Samenwerkingsverbanden zoals kledingruil bieden geen oplossing voor de crisis. Het is echter wel een middel dat op lange termijn een positieve draai kan geven aan de economische crisis.
Ten slotte hebben wij geconstateerd dat veel respondenten duurzaamheid als reden geven voor deelname aan de tweedehandskledingmarkt. Zij willen iets terug doen voor de mensen die de kleding hebben gemaakt, in landen waar de arbeidsomstandigheden niet optimaal zijn. Wanneer men kleding koopt die niet onder de juiste omstandigheden is gemaakt, wordt het volgens deze gedachte langer gedragen, geruild of weggegeven. Zo is de moeite die er wellicht voor gedaan is niet voor niets geweest. Wederom een verschijning van reciprociteit!
Kortom, we zijn tot de conclusie gekomen dat alle deelnemers op de tweedehandskleding markt in Amsterdam, of het nou gaat om non-profit of profit, weinig hebben gemerkt van de economische crisis. Maar het principe van reciprociteit was bij alle bezochte locaties, in welke vorm dan ook, te zien.
Vivian Mac Gillavry, Selma Lehalali, Meredith Overman en Myrthe van der Vlis studeren Culturele Antropologie en Ontwikkelingssociologie aan de Vrije Universiteit Amsterdam.
Every Trash is An Income