Door Karin Harenberg Voor mijn master scriptie heb ik onderzoek gedaan naar Alternative care-systems in Africa with a focus on Zambia. Toen ik in januari 2014 vertrok naar Lusaka, voor elf weken, was ik nog in de veronderstelling dat ik onderzoek ging naar huishoudens met kinderen aan het hoofd. Helaas kwam ik er snel achter dat het allemaal niet zo makkelijk zou gaan. Ik had al wel verwacht dat toegang verkrijgen tot het veld lastig zou zijn. Het gaat immers om kinderen die hun ouders verloren. Dit kan een gevoelig onderwerp zijn, zeker als dit te maken heeft met HIV/Aids. Maar dit bleek niet de kwestie te zijn die mijn onderzoek moeilijk ging maken. Weeskinderen genoeg namelijk, en organisaties te over die met weeskinderen werken. Wat mijn onderzoek echt bemoeilijkte was dat mij verteld werd dat er geen huishoudens met kinderen aan het hoofd bestonden in Zambia. Ik had echter voldoende literatuur over het onderwerp gelezen om met enige zekerheid te zeggen dat dat simpelweg niet waar kon zijn. Ik had artikelen gelezen met studies uit diverse Afrikaanse landen waarin de vraag niet eens meer gesteld werd of er zoiets als een child-headed household bestond maar men begon met de vraag hoe deze huishoudens overleefden en hoe deze kinderen er psychologisch aan toe waren. Het leek mij dan ook erg vreemd dat Zambia, een land middenin zuidelijk Afrika, omringt door acht buurlanden, het enige land zou zijn waar de familiebanden nog zo sterk waren dat er geen child-headed households voorkwamen. Maar Paul, senior social welfare officier op het ministerie van community development was er stellig van overtuigd: ‘in Zambia is een child-headed household heel heel heel heel zeldzaam’. Dus dat was dat. Mijn onderzoek naar huishoudens met kinderen aan het hoofd in Zambia ging niks meer worden. Totdat ik in mijn laatste week een jongen tegenkwam die meteen wist wat ik bedoeld met child-headed households en mij wel kon voorstellen aan een aantal kinderen uit zo’n huishouden. Helaas was het mijn laatste week en in deze week is het me niet gelukt een goeie afspraak te maken met deze jongen dus dit kon niet doorgaan. Maar het zette me wel aan het denken. Duidelijk waren er wel van dit soort huishoudens in Lusaka en waren ze zelfs voor mij bereikbaar. Ik vraag me af waarom Paul mij niet de waarheid vertelde. Wellicht omdat hij niet wilde dat ik gevoelige informatie zou publiceren in Nederland, zodat iedereen kon lezen dat in Zambia er kinderen leven die helemaal voor zichzelf moeten zorgen. Maar met die redenering zal nu ook niemand in Nederland weten dat dit fenomeen zich wel degelijk voordoet in Zambia. Het lijkt bijna alsof Paul de reputatie van zijn land belangrijker vond dan de kinderen die wellicht wel hulp nodig hebben. En dat zit me absoluut niet helemaal lekker.
Karin Harenberg is master student Sociale en Culturele Antropologie