Door Anrike Visser In het kader van gelijkheid voor alle Egyptenaren, werd er een Million Women March georganiseerd naar het bekende Tahrir plein in Cairo. Aanleiding was de Internationale Dag voor de Vrouw op 8 maart en de vrouwen die deel hadden genomen of waren gedood tijdens de protesten.
Verschillende vrouwenrechten organisaties verschenen in het openbaar om de huidige wind der verandering te grijpen voor gelijkheid in de samenleving. Van alle 32 ministerplekken in het nieuwe kabinet was er slechts plek voor één vrouw. De Military Counsel die aan de macht is tot de verkiezingen kent zelfs geen enkele vrouw. Daarnaast wordt 83% van de Egyptische en 98% van de buitenlandse vrouwen geconfronteerd met seksuele intimidatie. Niet gerekend over de duur van een leven of per jaar of maand, maar per dag. Als Egyptische vrouw word je dus 303 dagen van het jaar betast of beschimpt ongeacht of je een hoofddoek draagt of niet. En dit gewoon overdag in het openbaar. Buitenlandse vrouwen mogen bijna elke dag rekenen op publieke vernedering.
Seksuele intimidatie is een ongehoord sterk controlemechanisme. Het verdeelt de samenleving langs gender grenzen en tussen conservatief en liberaal. Het Egyptische regime dat heer en meester is in onderdrukking en angst tactieken, is zich heel goed bewust van de effectiviteit van dit middel. Mannen zijn fulltime bezig met het controleren van de bewegingen en gedrag van vrouw, dochters en familieleden. En vrouwen moeten dagelijks vechten voor elke stap die ze buiten de deur zetten. Als gevolg kan de samenleving niet als één man (of vrouw) optreden tegen de overige onderdrukking die iedereen treft. Een oprichtster van HarassMap, een van mijn onderzoeksorganisaties, vertelt me dat door de regering ingehuurde criminelen en onruststokers bewust harassment gebruiken om mensen van de straat te houden. En na twee maanden Egypte begrijp ik dit volledig. Elke dag heb ik inderdaad harassment gehoord en gevoeld. Dit omvat betasting door een 9-jarig jongetje tijdens een nauwe klim in The Great Pyramid en een schaamteloos voorstel in de Omar Makran moskee. Ja, je leest het goed: IN een moskee.
Gewapend met banners en posters gingen we daarom de straat op. Egyptische vrouwen waren opgetogen om voor het eerst in het openbaar te tonen dat ze dit gedrag niet langer pikken. Op dezelfde straten waar anders het lastigvallen gebeurt. Tijdens de revolutie waren er dagen met een sterk gevoel van gelijkheid en eenheid. De March of the Millions op 1 februari leek een grote familiebijeenkomst of weerzien van vrienden. Huidskleur, religie of gender bestonden niet in deze bubble midden in de stad. Ook op geweldadige dagen hadden mannen en vrouwen samen letterlijk gevochten voor vrijheid. Iedereen hoopte dat de Million Women March een voortzetting van en eerbetoog aan deze gebeurtenissen zou zijn.
Terug naar de Million Women March. Tot onze verbazing waren dat er meer mannen dan vrouwen op het plein waaronder veel jonge mannen van de armere lagen van de bevolking, religieuze mannen in traditionele kleding en zakenmannen in pak. Gelijk bij aankomst werden we bestookt met vragen en uitgelachen. Er ontstonden heftige discussies waarbij de boodschap was dat wij het recht niet hadden om de problemen aan de kaak te stellen en gelijkheid te eisen. Reacties waren onder andere:
‘Remove your sign. This does not happen in Egypt.’
‘This is not the time to say this kind of things. We should give the government time.’
‘If you don’t want to be harassed, stay at home.’
‘You are right: it’s not okay to harass women. Only Christian ones you should harass.’
‘You have no right to be here.’
‘What does your stamp [tattoo] stand for? Are you a spy?’
Deze intimiderende discussies werden onophoudelijk gevoerd. Na een uur hadden de mannen genoeg van het gepraat en begonnen ze te zingen: ‘Wij zijn Egypte, Egypte dat zijn wij’. Oftewel deze vrouwen zijn geen echte deelnemers van de samenleving en vertegenwoordigen een persoonlijke mening die niet gehoord hoeft te worden. Vervolgens werden de vrouwen letterlijk het plein afgeduwd en tegelijkertijd betast en uitgescholden. De dag eindigde met vrouwen die moesten rennen om zichzelf in veiligheid te brengen met mannen in de achtervolging. Dit was een typisch staaltje van controle en onderdrukking die kenmerkend is in dit land. Zowel de staat als de burgers controleren elkaar zo sterk dat er geen bewegingsvrijheid of ruimte voor expressie is.
Vanochtend drong deze vorm van intimidatie ineens door tot in ons eigen appartement. De bel ging en een meneer stond voor de deur die zei dat hij voor de telefoon kwam. Hij tilde de hoorn op, hoorde en kiestoon en toen kwamen de persoonlijke vragen. Wie ben je? Wat doe je? Bij welke instelling studeer je? Waar kom je vandaan? Wat is je nationaliteit? Hadden we dus een informant van de veiligheidsdienst binnengelaten.
Ook op Tahrir werden de duimschroeven aangedraaid in de laatste 24 uur. Enkele tientallen demonstranten waren na het aftreden van de president op het plein gebleven om te zorgen dat de rest van het corrupte regime ook zou vallen. Toen de dagen voorbij gingen zonder dat de beloofde veranderingen doorgevoerd werden, voegden zich meer mensen bij deze groep. Op 9 maart liet het leger ineens haar ware gezicht zien. Het leger was geliefd bij het volk en had tot dan toe juist geweld voorkomen tussen de politie en burgers en voor- en tegenstanders van Mubarak. Woensdag werd het plein gewelddadig schoongeveegd door ditzelfde leger. De vreedzame protestanten werden geslagen en verjaagd en alle tekenen van protest minutieus verwijderd. Zelfs de straatstenen worden vervangen.
Het machtige Freedom Square is weer een simpele rotonde. Tahrir is angstaanjagend normaal. Het lijkt alsof er nooit wat is gebeurd. Nieuws is schaars en onzekerheid, afwachting en angst heersen. Het lijkt er sterk op dat de machthebbers het warm beginnen te krijgen nu de mensen blijken te weten dat het verwijderen van één man niet de vrijheid inhoudt waar ze voor hebben gevochten. Het leger wordt ingezet om de hart van het regime te beschermen. Morgen is het weer vrijdag. Weekend. Zal deze dag na een Friday of Rage en Friday of Departure een gewone rustdag zijn? De echte revolutie begint nu pas.
Anrike Visser is student bij de Master Sociale en Culturele Antropologie aan de VU. Zij is op dit moment in Caïro voor veldwerkonderzoek ter voorbereiding van haar scriptie.