Vreemd om vreemd te zijn

Antropologiestudente Silvia van der Wal koos Brazilië als plek waar ze haar scriptie wil schrijven. Dit is de laatste van een serie van drie mijmeringen over de omstandigheden waarin die keuze haar bracht. 

Het is een soort sport geworden om de wereld te verkennen zonder direct herkend te worden als toerist. Het is ook de enige sport waarvan ik durf te zeggen dat ik er in uitblink. Op Schiphol sta ik al in de starblokken, vanaf daar verander ik tot een wereldburger die overal thuis zou kunnen zijn. Bij iedere stap kom ik dan ook in de buurt van een nieuw thuis. In het begin zijn die stappen heel dwalend; mijn ogen en voeten zoeken zo ongemerkt mogelijk de fijnste plekjes. In steden over de hele wereld vragen mensen mij de weg. Vaak moet ik dan bekennen dat ik zelf ook verdwaald ben, maar zo zal ik er nooit uitzien. In het openbaar gebruik maken van een kaart is natuurlijk uit den boze in mijn tak van sport. De ontdekkingen dienen geleid te zijn door advies van locals, liefst natuurlijk in hun taal. Belangrijker nog is echter een speciaal instinct voor het kiezen van de locals – handen en voeten brengen je ook ver. Zo wist ik al op vele plaatsten mijn toerist-zijn te vermommen.

Nu zit ik in een bergstadje in Brazilië, een paar uur reizen van de plaats waar mijn moeder geboren is – mijn moederland dus. En wat faal ik hopeloos. Nee, ik zal mijzelf niet te kort doen: er is niemand die mij voor toerist heeft aangezien. Maar een vreemde ben ik wel. Ik kan nog geen pak koffie kopen zonder dat ik direct met mijn vreemdheid word geconfronteerd. “Jij bent niet van hier hè?”, is het meest voorkomende antwoord op willekeurig welke vraag. Dus ook in een geval als: “goede morgen, mag ik een koffie en een broodje?”

Zelfs de muskieten hebben mij als vreemd vlees herkend. Wat is hier anders? Het stadje is wel erg klein; ons kent ons. Mijn huid is ook nog te wit. Bovendien heb ik hun accent, maar dan nét niet.

Wat mij het meest verbaast is dat ik het eigenlijk helemaal niet erg vind om als vreemde in de stad te zijn. Het geeft mij ook de ruimte om werkelijk alles te vragen. Als men er toch vanuit gaat dat ik niet weet hoe het  hier werkt gaat het onschuldig kijken bij het stellen van vragen ook veel makkelijker. Anderzijds nemen zij ook de ruimte om de vreemde schaamteloos alles te vragen. Zo ben ik – op de supermarkt na – nog geen enkele winkel uitgelopen zonder een ondervraging te hebben ondergaan over wie ik ben en wat ik kom doen (andere klanten wachten wel even). Ze heten mij allemaal welkom in hun stad, en zo voel ik me ook; een welkome vreemde.