Actie tegen gedwongen huwelijken meer dan symbool politiek?

Door Edien Bartels

Rotterdam begint een proef tegen uithuwelijking, is de kop van een bericht in Trouw, 20 mei 2009. Leerlingen kunnen op school een verklaring ondertekenen waarin zij zich verzetten tegen uithuwelijking. Het gaat erom dat jonge meiden van Turkse, Marokkaanse en Pakistaanse herkomst soms gedwongen worden tot een huwelijk tijdens de vakantie in het land van herkomst.

Is dit nu een effectieve methode om gedwongen huwelijken tegen te gaan? (Trouw spreekt overigens van uithuwelijking, maar uithuwelijking kan met instemming plaatsvinden.) In Engeland heeft deze actie veel succes wordt er nog vermeld. Wie weet, we kunnen het in ieder geval proberen.

Maar met deze actie alleen zijn we er niet. Daarnaast moet er ook meer voorlichting komen en duidelijker actie op meer fronten. Gedwongen huwelijken is een probleem met veel kanten. De communicatie tussen ouders en kinderen bijvoorbeeld, staat daarin centraal. Het opstellen van een verklaring heeft in ieder geval een bewustmakend effect op jongeren. Dat betekent dat ze zich vóór de vakantie moeten bedenken of ze het risico lopen tijdens de vakantie gedwongen te worden een huwelijk aan te gaan. Jongeren moeten dan ook de bereidheid tonen dat vast te leggen in een verklaring op school. Dit vraagt inschatting van hun positie in de familie en de relatie met hun ouders. Misschien leidt dit wel tot discussies met ouders over de wijze waarop jongeren hun partner kunnen kiezen en dan is dat winst, ook als er geen enkele verklaring wordt ondertekend.

Maar wat als er wel jongeren zijn die een dergelijke verklaring willen tekenen? Is er dan iemand op school die zich daarmee bezighoudt? Gaat de school ook daadwerkelijk actie ondernemen als die jongere na de vakantie niet terugkomt? Op welke manier? Wordt er zoals in Engeland een Forced marriage organisatie in het leven geroepen om die jongere terug te halen uit Marokko, Turkije, Pakistan of Egypte? Kan dit als die jongeren geen Nederlandse nationaliteit heeft en hier verblijft op basis van een verblijfsvergunning?

De Forced marriage unit in Engeland haalt alleen meiden terug die de Britse nationaliteit hebben. In Nederland wordt al jaren actie gevoerd om volwassen achtergelaten vrouwen in Marokko met Nederlandse kinderen terug te halen naar Nederland. Dat gaat nu iets beter maar helemaal soepel verloopt dit nog niet. En remigranten kinderen die tegen hun wil in het land van herkomst van hun ouders verblijven, kunnen alleen met heel veel procedures terug, en nog niet eens allemaal. Soms verliezen advocaten hier die procedure en dan blijven ze waar ze zijn. En dan de Nederlandse kinderen die zijn achtergelaten en nu naar Nederland terug willen. Zelfs met hun Nederlandse paspoort en op de leeftijd van 18 jaar is dat moeilijk. Ze hebben geen recht op bijstand, en geen huisvesting.

De vraag is hoe we de uitvoering van deze verklaring tegen gedwongen huwelijken vorm geven. Aankondigen iets tegen gedwongen huwelijken te ondernemen is prachtig maar kan het ook worden uitgevoerd? Verwachtingen wekken is makkelijk, dat geeft het idee dat Nederland iets doet tegen ongewenste praktijken, maar als er geen daadwerkelijke uitvoering mogelijk is, is het symboolpolitiek.     

 

Edien Bartels is universitair docent antropologie aan de Vrije Universiteit. Haar specialisatie ligt op het gebied van islam en man/vrouw verhoudingen onder Marokkanen en Marokkaanse migranten in Nederland.

Zie ook het rapport van Oka Storms en Edien Bartels (2008) “‘De keuze van een huwelijkspartner’: een studie naar partnerkeuze onder groep Amsterdammers.”

En het rapport van Martijn de Koning en Edien Bartels (2005): “Over het huwelijk gesproken:partnerkeuze en gedwongen huwelijken onder Marokkaanse, Turkse en Hindostaanse Nederlanders”.