Door Daan Beekers Sinds vorige week kent de Amsterdamse binnenstad een nieuw fenomeen: de ‘Hopper’. Deze elektrische scootertaxi brengt je voor slechts €2,50 per rit waar je ook maar heen wilt binnen het centrum van Amsterdam. Dit initiatief is mogelijk gemaakt door een startkapitaal van de Triodos Bank en het Ministerie van Infrastructuur en Milieu, zo laat de nos ons weten.
Het werd eens tijd. Op het gebied van zulke snelle, flexibele en goedkope taxi’s liep ons land al jaren achter bij de zogenaamde Derde Wereldlanden die al lang zulke brommertaxi’s kennen. Het bekendst is de (gemotoriseerde) riksja in India. Op ontelbaar veel plaatsen in de wereld bieden zulke brommer- of driewielertaxi’s een essentiële vorm van openbaar vervoer in de stad.
Zo ook in Nigeria. Daar heb ik enkele jaren geleden antropologisch onderzoek gedaan naar ‘okada riders’: de brommertaxichauffeurs die met duizenden door de steden rijden en mensen snel en voor weinig geld naar hun bestemming brengen. Deze brommertaxi’s, die al sinds begin jaren negentig rondrijden, werden met kenmerkende Nigeriaanse ironie vernoemd naar een vliegtuigmaatschappij, Okada. Inmiddels zijn ze een onmisbaar onderdeel geworden van het vervoersaanbod in de vaak drukbevolkte Nigeriaanse steden en een belangrijke inkomstenbron voor jongeren die moeten knokken om in hun dagelijkse levensonderhoud te voorzien.
Toch lijden deze okada riders onder een slecht imago. Ze worden door Nigerianen vaak gezien als onbehouwen jeugd, onverantwoordelijke snelheidsduivels die met gevaar voor eigen – en andermans – leven door de straten jagen. En wee je gebeente als je met één van hen mot krijgt, zo wordt althans keer op keer beweerd, want dan wordt binnen een mum van tijd een hele ‘bende’ okada riders opgetrommeld die je wel even op andere gedachten zullen brengen. Vandaar de volkswijsheid: ‘The fear of okada is the beginning of wisdom’. Bovendien, zo wordt er gefluisterd, krijgen de chauffeurs hun brommers van politieke patrons (begunstigers), in ruil voor steun bij verkiezingen of bij conflicten met politieke opponenten (‘rent a crowd’ is de veelzeggende term die Nigerianen in dit verband gebruiken).
De nieuwbakken Amsterdamse Hopperchauffeurs kunnen dus nog wel wat leren van de ervaringen van hun Nigeriaanse collega’s, die zich niet alleen vanuit hun kwetsbare positie moeten manoeuvreren in het stedelijk verkeer, maar ook nog zulke stereotyperingen moeten slikken. Daarom hier, geheel gratis, vier adviezen aan de Hoppers:
1) Communiceer aan de buitenwereld dat je een fatsoenlijke, beschaafde en verantwoordelijke weggebruiker bent. Of zoals één van de okada collectieven waarmee ik werkte heel expliciet stelde: ‘We are not thugs’. De Hoppers hebben wat dit betreft een goed begin gemaakt door voor elektrische scooters te kiezen, milieuvriendelijkheid te benadrukken en samen te werken met de duurzame Triodos Bank.
2) Wees klantvriendelijk en ga flexibel om met de wensen van je clientèle. Naast de hierboven aangehaalde volkswijsheid over the fear of okada bestaat er immers ook een meer positief spreekwoord: ‘The only place an okada can’t bring you is your bedroom’. Zorg ervoor dat je ook zo’n imago krijgt en koester dat.
3) Sluit je net als de okada riders aan bij een vakbond of richt er zo nodig een op. Zo kun je jouw aanspraak op bepaalde standplaatsen en territoria in de stad zeker stellen. Bovendien kan de vakbond je bescherming bieden, bijvoorbeeld als je wordt lastiggevallen door een agent die smeergeld eist of als de staat het nalaat je een sociaal vangnet te bieden (hoewel de okada riders dit laatste meestal onderling moeten regelen).
4) Verzin een mooie leus om je scooter mee te versieren. Daarmee ziet de scooter er niet alleen leuker uit, maar kun je jezelf ook wat bemoediging toespreken. De Nigeriaanse okada’s zijn vaak voorzien van leuzen als ‘No condition is permanent’ of ‘God is able’. Wie weet helpen zulke leuzen je om snel hogerop te komen in de Hopper business of om je te beroepen op enige spirituele bescherming in het gevaarlijke Amsterdamse wegverkeer.
Daan Beekers is promovendus aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit. In 2008 behaalde hij zijn Master in Social Anthropology aan de Universiteit van Oxford met een onderzoek naar jongeren in Nigeria, in het bijzonder brommertaxichauffeurs. De resultaten van dit onderzoek zijn te vinden op zijn website. Zie ook zijn eerdere berichten op Standplaats Wereld.
Beste Daan,
Prachtig betoog, wijze woorden, en fijntjes gewezen op Neerlands’ achterstand als het gaat om creatief en onconventioneel openbaar vervoer. Sta me toe er twee extra adviezen aan toe te voegen:
-extra complicatie in Amsterdam is: de zee van fietsers. Beste Hoppers: bouw een coöperatieve, vriendelijke en wederzijds respectvolle relatie op met de wielrijders. Aangezien ze langzamer zijn dan jullie en geen buddyseat hebben, zijn zij geen concurrenten, maar medestanders in de strijd om stadsruimte met het autoverkeer.
-in Latijns Amerika (waar ook veel ‘mototaxis’ zijn) maken knappe blonde meiden soms kans op een gratis rit; de chauffeurs genieten als hun maatjes ze met zo’n schoonheid zien rijden. Doe dit niet in Amsterdam: het is onnodige inkomstenderving en sekse-discriminatie.