Skip to content

Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog

IMG_3347Door Marina de Regt Vandaag zijn de president en de regering in Jemen afgetreden, maar op het Nederlandse nieuws hoor ik er niets over. Jemen is niet interessant, tenzij het over terroristen gaat die de Westerse vrijheid aan willen vallen. Ik ben verbaasd, maar toch ook weer niet. De eenzijdige kijk van het Nederlandse nieuws is al jaren bekend. Op Al-Jazeera worden er 20 minuten aan Jemen besteed. Er zijn interviews met minstens 4 deskundigen en de crisis in het land wordt op allerlei manieren belicht. Maar misschien is dat ook wel weer logisch: Jemen wordt al jaren als een vrijplaats van terroristen gezien en de Amerikanen zijn zeer actief in het bestrijden van AQAP (Al-Qaida op het Arabisch Schiereiland). Daar worden drones voor gebruikt, en er zijn al talloze onschuldige slachtoffers mee gemaakt. De voedingsbodem voor radicalisering van de bevolking wordt zo alleen maar groter. Vorig jaar, toen ik een blog schreef als reactie op de tendentieuze berichtgeving over Jemen bij Pauw en Witteman, zei ik het ook al: door anti-terreur maatregelen neemt de kans op terrorisme alleen maar toe.

Als er iets in Jemen aan de hand is weten de media mij snel te vinden, maar de afgelopen week is het stil. Het zal wel komen doordat er andere belangrijke zaken zijn. Ik vind het niet zo erg, ik kan mijn tijd heel goed anders besteden. In de Kerstvakantie ben ik begonnen aan een artikel over Na’ma, een van mijn beste vriendinnen in Jemen. Ik ken Na’ma al sinds 1993, toen ik een aantal jaren in Hodeidah, een stad aan de Rode Zee, woonde. Ze is een paar jaar ouder dan ik, weduwe met drie volwassen kinderen, en woont op zichzelf. Als ik in Jemen ben zoek ik Na’ma altijd op, en vaak logeer ik bij haar. Maar de laatste keer is al weer twee jaar geleden. Het wordt steeds moeilijker om naar Jemen te gaan; de instabiliteit in het land heeft tot een grote mate van onveiligheid geleid en westerlingen komen steeds moeilijker aan visa. Er zijn bijna geen buitenlandse journalisten meer die in Jemen verblijven en verslag doen van de politieke ontwikkelingen. Wat moet je als antropoloog doen om toch over een land te blijven schrijven als je er niet meer naar toe kunt?

Via een van mijn collega’s kreeg ik het boek Iraq at a Distance: What Anthropologists Can Teach Us About the War in handen. Het is een geredigeerde bundel van Antonius C.G.M. Robben (2010) met stukken van antropologen over conflictgebieden waar antropologisch veldwerk niet mogelijk is. Robben houdt een pleidooi voor “ethnographic imagination at a distance”: “Ethnographic imagination at a distance is the leap of analysis and interpretive faith required to explain phenomena that cannot be studied directly through ethnographic fieldwork” (ibid. 3). Hij benadrukt dat antropologen verplicht zijn zich met conflictgebieden bezig te houden, ook al kunnen ze er geen veldwerk doen. We moeten onze kennis en betrokkenheid inzetten om het publieke debat te beinvloeden, en bij te dragen aan sociale en politieke verandering die zal leiden tot een vermindering van geweld en conflict. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan, maar Robbens boek inspireert me om over Jemen te blijven schrijven.

Tijdens de Kerstvakantie heb ik een interview met Na’ma uitgewerkt. Ik heb haar levensverhaal en onze langdurige vriendschap als uitgangspunt genomen voor een artikel over de impact van de crisis op het leven van gewone Jemenieten. Meer materiaal heb ik niet, maar ik ben ervan overtuigd dat dit voldoende is om een wetenschappelijk onderbouwd artikel te schrijven. Hopelijk vindt de redacteur van het tijdschrift waar het voor bestemd is dat ook.

Ondertussen gaat de crisis in Jemen door, en wordt het moeilijk de concentratie op te brengen het artikel af te maken. Vorige week was er een nieuw concept van de grondwet klaar, maar degene die hem naar het Parlement zou brengen werd door de Houthis, een shi’itische militiagroepering, gegijzeld. De Houthis, die sinds september 2014 grote delen van het land onder controle hebben, zijn het niet eens met de opdeling van Jemen in zes federale staten zoals voorgesteld in de nieuwe grondwet. Daarnaast willen ze meer macht op centraal niveau. Terwijl de president vanmiddag nog een overeenkomst tekende waarin hij op de eisen van de Houthis in ging, heeft hij vanavond besloten af te treden omdat hij niet achter de inhoud van de overeenkomst staat. Voor de Houthis is dit een tegenvaller: zij hadden de president het liefst in het zadel gehouden maar zelf de teugels in handen gehad. Wat de gevolgen zullen zijn van de ontwikkelingen van vandaag is onduidelijk. Als de Houthis inderdaad de macht grijpen zal AQAP dat niet accepteren, met het gevolg dat er nog veel meer geweld te verwachten is in de komende tijd. Veldwerk doen is voorlopig uitgesloten, maar ik zal hoe dan ook over Jemen blijven schrijven.

Marina de Regt is universitair docent bij de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de VU en gespecialiseerd in Jemen. Zij heeft eerder over Jemen gepubiceerd op StandplaatsWereld: Wat is er aan de hand in Jemen?,  Jemen’s martelkampen en Terug in Jemen.

4 Comments

  1. Emmaly Berghuis Emmaly Berghuis

    Dank je wel Marina, ik had er inderdaad niks over gehoord. Goed dat je het onder de aandacht brengt.

  2. […] al eerder blogs over de situatie in Jemen, zie bijvoorbeeld  Wat is er aan de hand in Jemen; Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog; en A grim new phase in Yemen’s migration […]

  3. […] has written blogs on the situation in Yemen before, for example: Wat is er aan de hand in Jemen; Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog; and A grim new phase in Yemen’s migration […]

Your email address will not be published. Required fields are marked *