Door Georgette Veerhuis m.m.v Laetitia Simorangkir
“Integriteit moet opnieuw uitgevonden worden’’ (Fridus Steijlen), “Wij zijn heel snel verlinkers’’ (Sabine Luning), “Constateren is niet gelijk een oplossing klaar hebben’’ (Wim Manahutu). Dit zijn slechts een aantal van de vele inspirerende uitspraken die vrijdag 13 juni gedaan werden tijdens het congres Integere Antropologie van de Antropologen Beroepsvereniging in Amsterdam. In verschillende panels werd gesproken over ethische kwesties binnen de antropologie, hierbij een korte impressie. In het panel Veldwerk, sociale media en ethiek gaven drie sprekers – Marloes Hamelink (UU), Anke Tonnaer (Radboud Universiteit) en Fridus Steijlen (KILTV)– een presentatie. Hun verhalen kwamen neer op de ethische kwestie rondom data verzameling, wanneer er andere media in het spel zijn dan de louter ‘traditionele’. De hamvraag was: zijn de respondenten zich bewust van de implicaties van het gebruik van deze media door henzelf, dan wel de onderzoeker? Zo bestaan er verschillende opvattingen over ‘persoonlijke’ internetpagina’s op Facebook en in hoeverre deze tot openbaar of privé domein behoren. Moet je als onderzoeker om toestemming vragen deze data te gebruiken? En er bestaat de vraag in hoeverre deze data actueel blijven – mensen veranderen immers. Tot slot, hoe mensen reageren op bepaalde media en hiermee omgaan, kan zeer cultureel specifiek zijn. Mag een onderzoeker aannemen dat zijn respondenten media begrijpen zoals hij of zij dat doet? ‘Nee’ antwoord ik hierop zonder al te lang nadenken. Desondanks had ik dit panel nodig om dit te beseffen.
Na de lunch koos ik voor het panel Veranderend werkveld, nieuwe ethische vragen. Van de drie sprekers sprak Sabine Luning’s verhaal over de rol van de organisatie antropoloog mij het meeste aan, omdat zij diep inging op haar onderzoek naar, voor of met mijnbouwmaatschappijen in West Afrika en de gevolgen voor de lokale bevolking. Ik had echter een punt van kritiek: hoe ik haar verhaal ook wendde of keerde, in alle gevallen was de uitkomst nadelig voor de lokale gemeenschap. De mijnbouwmaatschappij zou altijd de macht behouden, dan wel krijgen. Daar gaat het grassroot-ideaal!
Tot slot bezocht ik het LASSA studentenpanel. Dit panel gaf drie (ex-)studenten het woord over de ethische problemen die zij tegenkwamen tijdens hun veldwerk. Zo besprak Renske den Uil haar onderzoek in Uganda en de welbekende reciprociteitskwestie: moet je wat teruggeven aan je respondenten? En in hoeverre kan je dan je rol als onderzoeker bewaren? Dit is een kwestie die bij ieder onderzoek zal spelen. Maartje van der Zedde vertelde over haar observaties in een klaslokaal op een middelbare school in Amsterdam. Zij ondervond dat de leraren vaak jongeren van verschillende afkomst over één kam schoren. Zij had moeite met het schrijven van een kritisch verslag, omdat de leraren allemaal zo aardig waren. De les in deze is dat zolang we op een respectvolle manier rapporteren, we er vanuit kunnen gaan dat onze respondenten dit ook kunnen respecteren. Anna de Jonghe sloot dit panel af met een bevlogen verhaal over haar twijfels en moeilijkheden rondom haar onderzoek in Bolivia én antropologie als studierichting. Na een lange worsteling leerden diepgaande reflecties haar dat antropologie, zoals zij prachtig verwoordde, een ‘bezield beroep’ is. Hier sluit ik mij dan ook volledig bij aan.
Georgette Veerhuis en Laetitia Simorangkir zijn nu derdejaars studenten Antropologie aan de VU.
Herkenbare punten bij elk onderzoek. Bedankt. Ik heb indertijd met prof. Tennekes regelmatig gesproken over mijn bureau- en veldonderzoek en dat mijn afstudeerscriptie intussen naar de 200 pagina’s ging. Hoe we dat op een correcte wijze moesten oplossen. Ook in mijn organisatie-onderzoeken kwamen die vragen steeds voor. Als je je maar verantwoordt, voor ander onderzoek of ook voor eigen tekst uit ouder werk.
Een oudere econoom vertelde mij laatst dat hij antropologie geen serieuze wetenschap vond. Ik stelde daar tegenover dat je dat van economie ook wel kunt zeggen. Meten is daar niet perse weten.
[…] ← Congresverslag: integere antropologie (2) […]