Skip to content

De waarde van Gandhi

(foto door Thomas en Erik)
De Indiase ambassadeur (foto door Erik)

Door Thomas van der Molen en Erik van Ommering

“De waarheid schaadt nooit een zaak die rechtvaardig is”, Mahatma Gandhi.

Het is 2 oktober, Internationale Dag van de Geweldloosheid, en tevens Gandhi Jayanti, de geboortedag van Mahatma Gandhi. Vandaag is het 140 jaar geleden dat Mohandas Karamchand Gandhi in de Indiase deelstaat Gujarat het licht zag, en dat wordt in India en in de Indiase diaspora op grootse wijze herdacht. Ook bij het standbeeld van Mahatma Gandhi aan de Amsterdamse Churchilllaan.

De Hollandse grauwheid wordt gebroken door vrouwen in kleurig zijde en mannen in nette pakken. De meesten zijn Hindoestanen die in Suriname geboren zijn. Terwijl we een foto nemen van het met bloemen omgeven standbeeld van Gandhi – in zijn typische dhoti, de lendendoek – vraagt een van de organisatoren ons om een mooie afbeelding die hij kan opsturen naar de Minister-president van de Indiase deelstaat Orissa: ‘daar zijn Hindoes die geweld hebben ontketend tegen Hindoes die zich tot het christendom bekeerd hebben. Maar welk geloof iemand ook heeft, je moet niets met geweld oplossen!’ Hij verwijst hierbij naar de situatie in Suriname, waar Hindoestanen, Javanen, Creolen en Joden naast elkaar leven. ‘Het zijn mijn buurmensen!’ We concluderen dat het gedachtegoed van Gandhi vandaag de dag nog heel relevant is: de weg van geweldloosheid ofwel ahimsa, wat letterlijk ‘niet-slaan’ betekent.

De muziek wordt gestart. Snaarinstrumenten klinken uit de speakers, gevolgd door de hoge stem van een Bollywood zangeres. Verschillende gasten – onder wie leerlingen van de Amsterdamse Dongeschool – treden naar voren om Gandhi traditionele Indiase bloemenkransen, mala’s, om te hangen. Wij vragen de president van de Netherlands India Chamber of Commerce and Trade Ram Lakhina naar de reden om hier een standbeeld voor Gandhi op te richten. ‘Het doel is om bewoners en voorbijgangers te herinneren aan wie Mahatma Gandhi was – in het bijzonder de jeugd. Gandhi liet ons zien hoe we ons door morele kracht kunnen bevrijden van onze onderdrukkers’. Dit wordt even later bevestigd in de toespraak van de Indiase ambassadeur die speciaal uit de hofstad is overgekomen op deze ‘beetje koude namiddag’. ‘Slechts de gedachte aan Gandhi roept een gevoel van kalmte en innerlijke vrede op. De bijdrage van de Mahatma aan de wereld gaat veel verder dan India’s strijd voor onafhankelijkheid. Te worden geslagen en opnieuw te worden geslagen vergt veel meer moed dan te slaan’.

(foto door Thomas en Erik)
Ram Lakhina (foto door Erik)

Dat zijn mooie woorden – woorden die waardevol blijven, en keer op keer herhaald dienen te worden om hun kracht te bewaren. Toch ervaren wij het als ongemakkelijk om ze te horen uit de mond van de belangrijkste vertegenwoordiger van de Indiase regering in Nederland. Natuurlijk, India heeft de naam de grootste democratie op aarde te zijn, een snel groeiende supereconomie, en substantieel bijdrager aan diverse VN vredesmissies. Tegelijkertijd zijn tot op de dag van vandaag in Kasjmir en de Noordoostelijke deelstaten honderdduizenden (para)militairen gestationeerd die India’s fragiele eenheid moeten bewaren. Mensenrechtenschendingen zijn er aan de orde van de dag, en geweld tegen moslims en christenen kan ongehinderd voortgang vinden. Bovendien worden onderwijs en zorg volgens neoliberale principes steeds onbereikbaarder gemaakt voor de honderden miljoenen mensen die onder de armoedegrens leven.

Tegen welk licht moeten we de Indiase Gandhi herdenking dan zien? In een artikel in de Economic and Political Weekly uit 2005 schrijft de Indiase commentator Tridip Suhrud dat ‘Gandhi’ al lange tijd één van de ontelbare symbolen van de mondiale politieke economie vormt. ‘Als merknaam is zijn herinneringswaarde ongelooflijk en zijn veelzijdigheid superieur aan dat van Amitabh Bachan [een beroemd acteur in Bollywood]; hij kan zout, Apple Macintosh, een sportschool in New York en zelf een politieke partij verkopen’. Echter, ‘We rouwen om ons onvermogen de persoonlijke Gandhi om te zetten in de maatschappelijke Gandhi’. Gandhi’s waarden van geweldloosheid, eenvoud en nabuurschap staan in schril contrast tot de toenemende militarisering en nuclearisering, het consumentisme en de ieder-voor-zich-mentaliteit. Wanneer de Ambassadeur tijdens de volgende Gandhi Jayanti werkelijk satyagraha – letterlijk het ‘vasthouden aan waarheid’ – wil beoefenen, dan zou hij er goed aan doen om deze kloof tussen symbool en daadkracht te benoemen.

Thomas van der Molen is pas afgestudeerd als antropoloog aan de VU. Hij deed onderzoek onder jonge geweldloze dissidenten in de vallei van Kasjmir. Erik van Ommering is promovendus aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie (VU) en doet onderzoek naar de invloed van oorlog op de ontwikkeling van kinderen en de praktijk van vredesonderwijs in Libanon.

Lees meer over Gandhi en Gandhiaans activisme op de website van Thomas, Ambulant Anthropology.

Oproep: Een van de initiatiefnemers van de Gandhi herdenking in Amsterdam zoekt een vrijwilliger om zijn roman te redigeren, welke verhaalt van een Indiaas meisje dat in 1916 werd geronseld om te werken op plantages in Suriname. Belangstelling? Wij brengen je graag met hem in contact! (mail naar standplaatswereld@gmail.com)

3 Comments

  1. […] Erik van Ommering is promovendus aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie (VU) en is nu in Libanon voor zijn onderzoek naar de invloed van oorlog op de ontwikkeling van kinderen en de praktijk van vredesonderwijs in dat land. Hij schreef eerder over het conflict in het Midden-Oosten en over de herdenking van Gandhi. […]

Your email address will not be published. Required fields are marked *