Skip to content

Een subcultuur van jongens met korte lontjes

kraaiennest
Foto Jan-Reinier van der Vliet

Door Marion den Uyl

Woensdag 23 september. Op het speelveld van speeltuin ‘Fort Kraaiennest’ is het vandaag stiller dan anders. Verslagenheid voert de boventoon. Groepjes mannen en vrouwen staan te praten, of zitten zwijgend op een bankje. Op het gras, onder de metrobaan, tegen een hekje liggen tientallen bossen bloemen. Schoolkinderen staan er wat bedremmeld naar te kijken. Een van de jongens, die hier vaak rondhing en hier ‘chillde’ met zijn ‘matties’ is twee dagen terug neergeschoten, en overleden in het ziekenhuis. De negentienjarige Ishmael Gumbs werd, na een korte ruzie met een nog onduidelijke oorzaak, door het hoofd geschoten.

Dit jaar al tweeëntwintig schietincidenten in de Bijlmer en in Gaasperdam (Amsterdam Zuidoost). Drie doden. Diverse zwaargewonden. Volgens de Amsterdamse politiecommissaris Bernhard Welten dragen rapteksten, waarin geweld verheerlijkt wordt, bij aan de recente reeks van steek? en schietincidenten. In de Telegraaf laat hij weten dat veel van die ‘knapen uit de Caribische regio’ het stoer vinden om met grote revolvers rond te lopen. Ook wijst hij op de invloed van media, zoals clips van MTV. Daarin laten met veel goud en glitter beklede zwarte rappers zich omringen door sexy vrouwen en laten ze hun pistolen zien. Volgens de commissaris worden de ‘looks and feel’ uit die clips gekopieerd.

Foto Marcel Oosterwijk
Foto Marcel Oosterwijk

Stadsdeelvoorzitter Elvira Sweet laat op haar weblog weten dat zij zich ergert aan patserig gedrag, aan geweld, en aan jongens ‘… die zich gedragen als gangsters: ze werken niet, rijden in dure auto’s en dagen openlijk het gezag uit’.

Het is duidelijk dat er een opvoedingsprobleem wordt gesignaleerd: foute rolmodellen en het onvermogen zich te onttrekken aan negatieve invloed van de media. Flirten met geweld. Korte lontjes. Ishmael Cumbs, van gemengd Antilliaans?Dominicaanse afkomst, was nog geen twee jaar in Nederland, en verwachtte voor de tweede maal vader te worden. Met vriendin en zoontje deed hij boodschappen in de Albert Heijn. Daar kreeg hij ruzie met een caissière. Of flirtte hij juist met haar? Daarover lopen de meningen uiteen. In elk geval belde een geagiteerde caissière haar vriend, die aan kwam snellen met een geladen pistool. Ook Ishmael droeg een wapen, wordt gezegd. Buiten, in de nabijheid van de supermarkt kwam het conflict tot een plotselinge ontlading. Het was Ishmael, die getroffen op de grond viel, en vervolgens een aantal maal door het hoofd werd geschoten.

Nog een recent schietincident. Op 8 augustus kreeg rapper Lexxxus op het Surinaamse muziek- en voetbal festijn Kwakoe ruzie met een kennis, die hem direct daarop neerschoot. In een filmpje op Youtube vertelt hij, vanaf zijn ziekenhuisbed, zijn verhaal: ‘Opeens werd er geknald’. Van zichzelf vindt hij: ‘I am still looking good’ en ‘I am a gangster’. Dat hij is neergeschoten hoort als het ware bij het rappersbestaan. Geweld wordt stoer gevonden. Ook de achtergrond van armoede wordt uitgelicht. ‘Gangster ‘ en ‘ghetto’ zijn in het rappersidioom geuzennamen.

Twee dagen daarvoor, op 6 augustus, was de auto van kickboxer Tyrone Spong beschoten in Gaasperdam, een laagbouwwijk in Zuidoost. Daarbij werd de ‘mascotte’ van Spong , de vijftienjarige leerling automonteur Gianluca Flamingo in het hoofd geschoten terwijl hij op de achterbank van de auto lag te dommelen. Met de nachtelijke woordenwisseling tussen zijn medepassagiers en een aantal passerende jongens op een scooter had hij zich niet bemoeid. De volgende dag overleed hij in het ziekenhuis. Enkele dagen later werd een negentienjarige jongen aangehouden, die volgens de politie de schutter zou zijn.

Anders dan men op grond van de recente berichtgeving zou denken, maken geweld, korte lontjes en rappen echter geen onderdeel uit van de subcultuur van de meeste jongeren uit Zuidoost. Dit leert onderzoek dat ik samen met mijn collega Lenie Brouwer en verschillende groepen studenten in de Bijlmer heb gedaan. De concepten ‘decent culture’ en ‘street culture’ hebben daarbij hun bruikbaarheid getoond. Voor meiden betekent een sterke affiliatie met ‘street culture’: weinig belangstelling voor school en huiswerk, wel voor jongens, uitgaan, sexy kleding, drugs, tienerseks. Voor jongens: solidariteit met een vriendengroep, eergevoel en respect. Voorts: weinig belangstelling voor school, opleiding, toekomst, wel voor gouden sieraden (bling bling), seks, tatoeages, drugs, wapens en geweld.

hopiboysDe meeste jongeren in Zuidoost voelen zich echter niet verbonden met ‘street culture’, of slechts in geringe mate — al kennen ze dit culturele repertoire wel. Ook voelen niet alle rappers zich verbonden met ‘street culture’. De grote meerderheid van zowel jongens als meiden, van diverse etnische komaf, toont belangstelling voor school en de toekomst. Ook hechten ze belang aan waarden als respect voor ouderen en voor familie, en zijn ze van mening dat je voorzichtig om moet gaan met seks, drank en drugs. Hun muziekvoorkeur toont een heel rijk palet: bijvoorbeeld gospel, drum & bass, heavy metal, Latin, blues, R&B, salsa.

‘Street culture’ vormt de subcultuur van een lokale minderheid. Vaak betreft dit jongeren die afkomstig zijn uit een Afro-Caribische cultuur, uit de laagopgeleide volksklasse, met wortels in een verleden van armoede en slavernij. Maar ook jongeren met een andere etnische achtergrond voelen zich soms aangetrokken tot de ‘street culture’. In het idioom van de ‘street culture’ worden enerzijds solidariteit en trouw aan matties benadrukt, anderzijds een zekere vorm van schijt aan burgerlijke conventies, inclusief vast werk en seksuele trouw aan een enkele partner. Voor jongens die zich verbonden voelen met de ‘street culture’ zijn kostwinnerschap en relatievorming ambivalente ondernemingen. Wat voorts opvalt binnen deze ‘street culture’ is het kwetsbare eergevoel: het ego is snel gekrenkt: korte lontjes.

Die korte lontjes, zeker als ze samengaan met messen en vuurwapens, dragen bij aan het lokale geweld. De ‘street culture’, inclusief korte lontjes blijkt van de ene generatie op de volgende overgedragen te worden. Opvallend is ook dat steeds meer incidenten plaatsvinden bij de nieuwe laagbouw van de voormalige hoogbouw?Bijlmer, en in aangrenzende laagbouwwijken. Blijkbaar ligt niet in de huizen, maar in de mensen een probleem.

Marion den Uyl is universitair docent antropologie aan de VU, gespecialiseerd in multiculturele wijken, etnische identiteit en man/vrouw verhoudingen. Ze schreef hier eerder over “beelden in de bijlmer”.

One Comment

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *