Door Daan Beekers
https://habeascorpus.hu/epherit-tabletta
Het is ‘cool’ om christen te zijn, zo leerden we afgelopen donderdag tijdens de promotie van Johan Roeland op zijn onderzoek naar evangelicale jongeren. Deze jongeren beleven hun geloof niet alleen in de kerk, maar ook tijdens concerten, festivals en in vriendenclubs. Op de EO-jongerendag komen ieder jaar tienduizenden jonge christenen samen rondom bands en een spectaculaire show van licht, beeld en geluid. En soms wordt zelfs de kerk een soort modern poppodium. Dus religie kan, óók in de moderne samenleving, veel meer zijn dan een privé-aangelegenheid.
Roeland laat in zijn boek Selfation heel mooi zien dat het succes van de evangelicale beweging is te danken aan de manier waarop ze de hedendaagse populaire cultuur heeft weten bij te benen. Popmuziek, festivals, mega-kerken en internet spelen hier een grote rol in. Maar het samenvallen van geloof en populaire cultuur uit zich ook in de grote nadruk op religieuze ervaringen – het persoonlijke en zintuiglijk gevoelde contact met God – en op persoonlijke groei in het geloof.
Deze aandacht voor ervaring, zelfontplooiing en individualiteit zijn kenmerkend voor onze tijd. Het evangelicale christendom, zo toont Roeland aan, kan bijzonder goed overweg met die moderne verlangens. Toch betekent dit niet dat het een en al ‘vrijheid blijheid’ is bij de evangelicaal gelovigen.
Roeland wijst op de striktheid en intensiteit van hun geloof. De jongeren aanvaarden de Bijbel als het woord van God, benadrukken het belang van persoonlijke bekering en de rol van Jezus als verlosser, ze participeren met enthousiasme aan kerkdiensten en andere religieuze bijeenkomsten en houden er een strenge (seksuele) moraal op na. Met andere woorden, ze kiezen ervoor om hun persoonlijke vrijheid in te bedden in duidelijke religieuze kaders en om zich te onderwerpen aan een hogere macht.
Twee collega’s die zich met de islam bezighouden fluisterden ‘t me al tijdens de promotie-ceremonie toe: ‘dit is precies zo voor moslims!’ En inderdaad, het is opvallend dat onderzoek naar jonge moslims – van Martijn de Koning en anderen – tot vergelijkbare conclusies komt.
Ook bij jonge moslims zien we de combinatie van een grote nadruk op eigen keuze en zelfontplooiing enerzijds en een streng geleefde religiositeit anderzijds. Zowel jonge christenen als moslims maken vaak een sterk persoonlijk zoekproces door als het gaat om hun geloof. Velen van hen ontwikkelen daarbij een kritische houding ten opzichte van meer traditionele religieuze praktijken (zoals ze die bijvoorbeeld van hun ouders kennen) en richten zich op een intensieve persoonlijke beleving van wat ze als de essentie zien van hun geloof.
De ogenschijnlijk tegenstrijdige combinatie van individualiteit en orthodoxie onder veel jonge gelovigen roept interessante vragen op. Maar misschien is die combinatie niet eens zo vreemd. Roeland oppert dat evangelische jongeren, juist door zich onder te dompelen in het geloof en zich te onderwerpen aan God, hun eigen ‘ik’ kunnen ontwikkelen en hun individuele verlangens kunnen vervullen.
Maar het is ook mogelijk dat het bij religiebeleving onder Nederlandse jongeren niet in de eerste plaats gaat om het ‘ik’, maar juist om de overgave van het zelf aan een groter collectief en een groter – geheiligd – verhaal. Voor antropologen en andere onderzoekers zou dit betekenen dat we op een andere manier naar geloof moeten kijken, dat ook in onze moderne tijd een grote rol kan spelen in het leven van mensen. Roelands boek is een waardevolle en belangrijke aanzet daartoe.
Daan Beekers is promovendus aan de Afdeling Sociale en Culturele Antropologie aan de VU en doet vergelijkend onderzoek naar religiebeleving onder christelijke -en moslimjongeren in Nederland.
Johan Roelands proefschrift Selfation: Dutch Evangelical Youth between Subjectivization and Subjection is binnenkort verkrijgbaar bij bol.com en is ook beschikbaar online.
Zie ook het artikel in het Reformatorisch Dagblad, ‘Entourage, esthetiek, emotie’.
Anouk Minnes schreef in ‘Beats en jonge moslims’ op dit weblog over de rol van populaire muziek onder jonge moslims in Nederland.
Beekers schreef eerder op dit weblog ‘Superstaatje Europa vs. Natie Nederland’ over de uitkomst van de Europese Verkiezingen in 2009.
[…] geloofsbeleving onder christelijke en islamitische jongeren in Nederland. Hij schreef eerder over evangelicale jongeren en andere […]
Interessant artikel. ik kan me als ‘bekeerde evangelische jongere’ helemaal vinden in het beeld dat Roeland schetst. Ik ben van mening dat het in de eerste plaats niet gaat om het ‘ik’ (hoewel dat er moeilijk uit te krijgen is in deze maatschappij) maar om God’s liefde voor mij (en ieder ander). Door zijn liefde voor mij wil ik me overgeven/onderwerpen aan zijn woord, plannen etc. Dan kom ik uit bij het inzetten van mijn ‘verder ontwikkel(en)de ik’ voor het collectieve plan van God: leven tot eer van God door God’s liefde te laten zien, anderen over hem te vertellen en te leven zoals Jezus leefde. Hope it makes sense 😉