Skip to content

“Er blijft ons niets over:” Yezidi’s in kamp Singar in Diyarbakır

Tent met kinderen in Yezidi kamp Diyarbak?r, © Marije Koudstaal
Tent met kinderen in Yezidi kamp Diyarbak?r, © Marije Koudstaal

Door Edien Bartels en Trudie Visser, foto’s Marije Koudstaal     Op 8 april 2015 meldden de media dat er in Irak meer dan 200 Yezidi’s zijn vrijgelaten door IS, vooral ouderen. Yezidi’s zijn een Koerdisch religieuze minderheid met een eigen syncretistische religie, waarin elementen uit de islam, het christendom en het zoroastrisme (een oude ‘dualistische’ religie uit Perzië). Afgelopen zomer, 3 augustus, vluchtten er binnen een week duizenden Yezidi’s omdat hun dorpen door IS ingenomen werden. Ze worden door IS als duivelaanbidders gezien en daarom vervolgd. Naar schatting van de Yezidi verpleger van kamp Singar in Diyarbak?r woonden er in de regio Singar 500.000 Yezidi’s. Door de aanvallen van IS zijn meer dan 3000 mensen vermoord. Veel ouderen en kinderen zijn omgekomen door honger en dorst, en meisjes en vrouwen, naar schatting 4500, zijn weggevoerd als oorlogsbuit om seksslavinnen te worden (voor meer exacte cijfers, zie De Correspondent van 24 december 2014).

Sommigen zijn erin geslaagd te ontsnappen. De IS strijders kwamen vanuit het zuiden de berg op. De dorpelingen die als eerste werden overvallen, belden naar de andere dorpen zodat er een grote stroom vluchtelingen op gang kwam, de berg op. In de haast en paniek die uitbrak zijn er duizenden kinderen en ouderen kwijtgeraakt. Dat gebeurde in heel korte tijd. Vooral de Yezidi’s die de Singar berg op vluchtten, kwamen in het nieuws. Op die berg zijn ze uiteindelijk in november ontzet via een doorgang gemaakt door een gecombineerde actie van de Koerdische PKK en de peshmerga, en daarna zijn ze naar kampen gebracht in Noord-Irak en in het oosten van Turkije, nabij de grens.

Straatje in vluchtelingenkamp Yezidi's Diyarbak?r, © Marije Koudstaal
Straatje in vluchtelingenkamp Yezidi’s Diyarbak?r, © Marije Koudstaal

Eén van die kampen waar nu Yezidi’s wonen bevindt zich nabij Diyarbak?r, in Zuidoost-Turkije De hulpverleners in dit kamp vroegen hulp aan de Nederlandse Stichting Psychiaters zonder Grenzen (www.psychiaterszondergrenzen.nl). Hoe ga je om met mensen die zo zwaar getraumatiseerd zijn? De stichting bood aan een cursus te geven over trauma en traumaverwerking. Edien is meegegaan om een werkboek te schrijven zodat de opgedane kennis opgehaald en doorgegeven kan worden. Trudie is opgetreden als tolk en vertaler. Tijdens ons verblijf in Diyarbakir bezochten we het kamp en spraken met verschillende hulpverleners en Yezidi’s. De meeste indruk maakten de verhalen van de vrouwen.

Na de vlucht van de berg en de aankomst in Diyarbak?r woonden de Yezidi’s enkele weken in verschillende opvangplaatsen in de stad. Ondertussen werd het kamp opgebouwd, ongeveer 20 km buiten de stad op een groot sportterrein. Dat heeft duidelijk voordelen want er is een redelijke infrastructuur met bestrating, waterkranen en wc’s. Lange tijd woonden er ongeveer 8000 Yezidi’s. Er waren veel te veel mensen voor dit kamp. Ongeveer 4500 zijn inmiddels verspreid over andere vluchtelingenkampen zodat er nu nog ongeveer 3500 wonen. Er zijn in Turkije twee soorten vluchtelingenkampen: kampen van de staat, Afad kampen genaamd, die gefaciliteerd worden door onder andere de UNHCR, en kampen van de gemeentes. Dit kamp van Yezidi‘s is opgezet en wordt georganiseerd door de gemeente Diyarbak?r in samenwerking met de vereniging van Zuidoost-Anatolische gemeenten (GABB), de Turks-Koerdische gemeenten dus. Dat betekent dat de gemeente Diyarbak?r ook verantwoordelijk is voor alle financiën en de organisatie. Professionele hulpverleners zijn er veel te weinig. Er is een vaste groep van ongeveer zes mensen die het kamp beheren. Daarnaast zijn er veel vrijwilligers die ofwel onbetaald ofwel met vrijstelling van hun werk als hulpverleners werken in het kamp. Een probleem is dat veel vrijwilligers zich nu hebben teruggetrokken. Ze hebben acht maanden onafgebroken gewerkt en zijn uitgeput. De emotionele belasting was ook erg hoog. Veel van hen moeten nu ook terug naar hun reguliere baan. De poel van vrijwilligers is daardoor ook veel kleiner geworden.

Kinderen in vluchtelingenkamp Yezidi's Diyarbak?r, © Marije Koudstaal
Kinderen in vluchtelingenkamp Yezidi’s Diyarbak?r, © Marije Koudstaal

Een van de hulpverleners die met de vrouwen werkt, vertelt dat de vrouwen aan elkaar de gruwelijke verhalen vertellen die ze meemaakten. Ze bespreken ook de verschillende methoden om zelfmoord te plegen. Ze leven voor hun kinderen, om die te verzorgen, maar niet meer voor zichzelf. De vrouwen huilen met elkaar over de kinderen die kwijt zijn geraakt of gedood. Daarbij komen afgrijselijke verhalen naar boven. Een voorbeeld van zo’n afgrijselijk verhaal komt van de vrouwen die gevangen waren door IS en later wisten te ontsnappen. Ze kregen tijdens hun gevangenschap bij IS soms dagen niet te eten. Dan was er ineens een maaltijd met vlees. Nadat ze gegeten hadden vertelden de IS strijders dat ze hun kinderen hadden opgegeten. Het zou hun gebraden vlees zijn geweest dat op de schotels lag.

Een Yezidi vader die als Engelse tolk heeft gewerkt voor de Amerikanen in Irak, vertelt dat kinderen door strijders van IS in kooien werden gestopt en dat ze daarna verbrand werden. Hij laat daar foto’s van zien op zijn telefoon. Zelf is hij met zijn zwangere vrouw en twee kinderen gevlucht. Zijn vrouw is in het ziekenhuis bevallen, in Diyarbak?r, en nu leeft hij dus met drie kinderen in het kamp. Wat er van de toekomst moet worden weet hij niet. Terug naar Irak wil hij in geen geval. Hij is naar Ankara geweest om zich te melden bij de UNHCR. Hij heeft papieren gekregen en daarop staat dat hij in 2022 naar Europa kan vertrekken. Maar wat in de tussentijd? In het kamp blijven wonen? Yezidi’s krijgen in Turkije geen verblijfsstatus als vluchteling. “Het verleden was mooi maar de toekomst is zwart. Er blijft ons niets over.”    

Rustende man in vluchtelingenkamp Yezidi's Diyarbak?r, © Marije Koudstaal
Rustende man in vluchtelingenkamp Yezidi’s Diyarbak?r, © Marije Koudstaal

Edien Bartels was decennialang docent en onderzoeker aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de VU. Zij is inmiddels met pensioen, maar blijft maatschappelijk en academisch sterk actief en betrokken. Trudie Visser heeft Turks gestudeerd en is op vrijwillige basis als tolk betrokken geweest bij de activiteiten.

3 Comments

  1. standplaatswereld standplaatswereld

    Wat belangrijk dat jullie dit hebben opgeschreven, heel schokkend en droevig, wat kent de wereld op dit moment veel leed…

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *