Skip to content

Het nieuwe F-woord

Waarom is het zo moeilijk om het woord FEMINISME of  FEMINISTEN in de titel van een boek te vermelden? Vreest de uitgever dat daardoor de verkoopcijfers zal drukken? Waarom worden deze woorden niet groot en met trots op het voorkaft vermeld, maar komt het pas in de ondertitel?

Door Ina Keuper

9789000345021_download

Donderdag 5 maart 2015 was ik aanwezig bij de presentatie van het Het F-boek op een drukbezochte bijeenkomst georganiseerd door Atria, het Nederlandse kennisinstituut voor emancipatie en vrouwengeschiedenis, gevestigd aan de Vijzelstraat in Amsterdam. Het boek bevat 64 bijdragen in de vorm van columns, essays en tekeningen en werd geïnitieerd en samengesteld door Anja Meulenbelt en Renée Römkens. Meulenbelt was in de jaren zeventig en tachtig van de vorige eeuw een feministisch boegbeeld vanwege haar boek De schaamte voorbij en is sindsdien betrokken bij vele activiteiten binnen en buiten de feministische beweging. Römkens was jarenlang universitair (hoofd)docent en onderzoeker voor genderstudies (psychologie) aan de universiteit, in Utrecht,  New York en Tilburg, en is sinds 2012 directeur van Atria.

In een wat afgebladderd voormalig kerkgebouw, De Duif aan de Amsterdamse Prinsengracht, werd onder de voortvarende leiding van presentatrice, journalist en schrijver Naeeda Aurangzeb, een interessant programma afgewerkt. Na een persoonlijke noot over haar eigen visie op het feminisme – met een recent voorbeeld van langdurig fysiek geweld tegen een vrouw uit Rotterdam dat uiteindelijk leidde tot haar dood – werd het boek eerst kort geïntroduceerd door de samenstellers. Meulenbelt typeerde het feminisme daarbij kort als ‘het streven naar gelijke verdeling en dat mannen niet slaan’ en Römkens noemde het belang van de verbinding tussen privé en publiek. Hoewel er heel veel ten goede is veranderd in de man-vrouw verhoudingen in de laatste vijftig jaar, zijn er nog veel zichtbare en verborgen vormen van ongelijkheid op grond van sekse. Het boek wil laten zien dat er een grote diversiteit is binnen de feministische beweging, oude vormen worden vervangen of aangevuld door nieuwe ideeën en activiteiten.

Philomena Essed gaf daarna in een keynote een korte beschouwing over het boek als geheel aan de hand van de letters van het woord FEMINISME. Bij de M vertelde ze over de voorbeeldrol die haar moeder voor haar heeft vervuld in haar bewustwordingsproces op het terrein van man-vrouw verhoudingen. Als een van de weinigen schreef zij daarover in haar bijdrage voor het boek. In die bijdrage beschrijft ze verder haar feministische bewustwording als zwarte vrouw in Nederland en noemt ze onder andere het artikel  ‘Racisme en feminisme’ dat ze in 1982 publiceerde in het toenmalige tijdschrift Socialisties-Feministiese Teksten. Dit artikel en haar latere boek Alledaags racisme heb ik zelf veel gebruikt in de cursussen over feministische antropologie die ik tussen 1986 en 2000 heb mogen verzorgen bij de afdeling SCA aan de VU. Essed is momenteel hoogleraar aan een Amerikaanse universiteit en nog steeds actief publicerend.

Het volgende onderdeel van het programma bestond uit een interview met de oudste en jongste persoon die een bijdrage aan het boek leverden. De oudste auteur bleek Hedy d’Ancona te zijn (77 jaar). Ik neem aan dat de lezers van deze blog haar wel kennen. Zij was voor mij een stimulerend voorbeeld als een van de oprichters van het feministische maandblad Opzij in 1972, waarop ik vanaf vrijwel het begin geabonneerd was en nog steeds ben. Later heeft ze als staatssecretaris voor vrouwenemancipatiezaken en als minister voor WVC een belangrijke rol gespeeld in de politiek. D’Ancona verklaarde dat de doelstellingen van het feminisme nog steeds niet zijn gerealiseerd en dat ze daarom zo blij is met de actieve bijdrage van zoveel jonge vrouwen en mannen aan het boek.

Als jongste auteur in het Het F-boek trad Lauren Smits (24 jaar) naar voren. Zij had antropologie gestudeerd in Utrecht en had voor haar bachelorscriptie gekozen voor het onderwerp ‘vrouwen aan de top’. In haar boekbijdrage valt te lezen dat ze zich bij de start van het scriptietraject geen feminist wilde noemen vanwege de negatieve connotaties die ze eraan verbond. Gaandeweg haar studie ontdekte ze echter dat ze eigenlijk best wel een feminist bleek te zijn omdat ze zich zo boos maakte over de sociale onrechtvaardigheden voor vrouwen. Toen ze ontdekte dat in het feminisme de ongelijkheid voor vrouwen in samenhang met andere ongelijkheden wordt bekeken, kon ze zonder schroom zeggen dat ze feminist is. Haar bijdrage heet dan ook: ‘Hiep hoi, ik ben een feminist!’. Smits  schrijft over de belangrijke rol van genderstudies in universitaire opleidingen en presenteert een typologie van feministen. Ze heeft samen met anderen Doetank PEER opgericht om allerlei maatschappelijke ongelijkheden op een hippe en creatieve manier bespreekbaar te maken en te bestrijden. Happy Activism! is de leuze. Studenten antropologie kunnen hier ideeën opdoen voor hun maatschappelijk relevante werkstukken en een eigen bijdrage aan de Doetank leveren. Tijdens de borrel na de presentatie feliciteerde ik Lauren Smits en ze gaf me voor de lezers van Standplaatswereld mee dat antropologen een eigen bijdrage aan het feminisme kunnen leveren doordat ze in hun onderzoek mensen een stem kunnen geven die in veel ander onderzoek niet gehoord en gezien worden. Een motto dat ik van harte ondersteun.

Voormalig FNV-voorzitter Agnes Jongerius sloot de rij van sprekers met de overhandiging van het boek aan de samenstelsters. Ze maakte daarbij een aantal behartenswaardige kritische opmerkingen over de huidige campagne van de werkgeversorganisatie VNO-NCW voor meer vrouwen aan de top.

Zondag 8 maart was het weer Internationale Vrouwendag. De presentatie van Het F-boek was een van de vele activiteiten die in dat kader plaatsvonden. Het is jammer dat het woord FEMINISME of FEMINISTEN niet in de hoofdtitel van het boek zijn genoemd. Ik denk dat het weinig zal uitmaken voor de verkoopcijfers ervan. Met Lauren Smits meen ik dat het label heel goed aangeeft waar de beweging voor staat:  het streven naar daadwerkelijk gelijke relaties en mogelijkheden voor mensen – vrouwen en mannen – ongeacht hun sekse en de daaraan verbonden genderconstructies.

Het F-Boek: Feminisme van nu in woord en beeld, samenstelling: Anja Meulenbelt en Renée Romkens. Atria/Spectrum. ISBN 9789000345021

(Een verslag met foto’s van de bijeenkomst is ook na te lezen op de blog van Anja Meulenbelt.)

Ina Keuper was Docent aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit. Zij verzorgde jarenlang onderwijs op het gebied van o.a. feministische antropologie.

2 Comments

  1. standplaatswereld standplaatswereld

    Heel mooie recensie, Ina! Ik had graag bij de bijeenkomst willen zijn. En het is ook goed nieuws voor LOVA, hopelijk lukt het ons veel nieuwe leden te werven dit jaar.

  2. […] door Atria vorig jaar maart nog discussie over de beladenheid van het woord FEMINISME (zie mijn blog vorig jaar), dit jaar was daar geen sprake van. Diverse spreeksters benadrukten dat ze zich zeer […]

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *