Door
Hoewel ik me al weken op het afscheid aan het voorbereiden was, kwam het alsnog snel en onverwachts. Het ene moment was ik thee aan het drinken met de zus van mijn gastmoeder, het volgende moment zat ik in de bus die me steeds verder weg bracht van Merzouga. Het beeld van mijn geëmotioneerde gastfamilie bleef op mijn netvlies hangen en het kostte behoorlijk wat kilometers voordat de knoop in mijn buik minder werd.
Die knoop werd niet alleen veroorzaakt door een gevoel van missen. Mijn onderbuik vertelde me dat ik mijn gastfamilie in de steek liet, en het stak dat zij niet zo gemakkelijk de wereld in konden trekken als ik. Toen zusje Zahra me voor de zoveelste keer duidelijk had gemaakt dat ik terug moest komen, samen met mijn familie, wilde ik haar dezelfde gastvrijheid schenken en zei dat ze altijd welkom was in mijn huis. Wetend dat de kans dat ik haar in Nederland mag ontvangen ontzettend klein is.
Hoewel ver reizen meestal (nog) niet mogelijk is, is er de afgelopen decennia veel veranderd in de levensstijl van de mensen in Zuidoostelijk Marokko. Zoals ik in mijn vorige blog schreef, hebben veel nomaden zich gevestigd in dorpen met elektriciteit en stromend water. In plaats van hele dagen te besteden aan het bereiden van voedsel en vee hoeden, is er nu meer tijd over voor ontspanning. Vaak bij de televisie en, in het geval van jongere mannen, op het internet. De over de kale vlaktes rondscheurende brommers laten zien dat ezels een minder belangrijke rol hebben; ze zijn nu veelal huisdieren die zo nu en dan aan het werk gezet worden, in plaats van de vaste vervoersmiddelen van mens, voedsel en materiaal.
Toch is er ook nog veel hetzelfde als in het nomadenleven. Het bakken van het brood in kleiovens, het weven van kleden en de waarde die gehecht wordt aan bruiloftsvieringen zijn hier enkele voorbeelden van. Maar ook het geloof in natuurlijke geneesmiddelen, wat groter lijkt dan het vertrouwen in ziekenhuizen. De relatie met de natuurlijke leefomgeving inspireerde me; het leven in Tiharien vindt voor een groot deel buiten plaats en de natuur voorziet mensen direct van essentiële materialen, zoals hout. Maar ook dit verandert, bijvoorbeeld door het gebruik van gasflessen en door huizen te bouwen van cement in plaats van met natuurlijke materialen. Daar staat tegenover dat het nu in de mode is om de binnenmuren met een mengsel van hooi en klein te behandelen, terwijl 20 jaar geleden felgekleurde gepleisterde muren mooier werden gevonden.
Een aspect van zowel van het heden als het verleden is dat het bereiden van voedsel de hoofdtaak van de vrouwen is. Als ik mensen in Nederland vertel dat brood daar elke dag zelf gebakken wordt – zonder broodbakmachine – en dat het maken van couscous uren kost in plaats van de vijf minuten die wij eraan besteden, wordt dit vaak niet helemaal begrepen. Waarom al die moeite als het ook snel kan? Als ik vervolgens uitleg dat in Tiharien veel waarde wordt gehecht aan langzaam bereid voedsel, omdat het juist de tijd is wat het gezond en lekker maakt, besef ik dat ik deze visie wel begrijp. En dit begrip, samen met mijn gekleurde vingernagels, doet me realiseren dat ik echt in een woestijndorp heb gewoond.