Door Oscar Salemink Twee weken geleden woonde ik een conferentie bij in de stad Tainan in het zuiden van Taiwan, waar mijn bezoek toevallig samenviel met de “Holland Days” aldaar, volgens de oranje website opgefleurd met oranje klompen en tulpen en reclame voor “innovative Holland-Dutch design” welke geïllustreerd wordt met verwijzingen naar diezelfde klompen. Volgens het programma en het youtube filmpje konden belangstellenden deelnemen aan traditionele Hollandse activiteiten, zoals pannenkoeken eten, een fietstocht maken door de stad, sjoelen, een foto laten maken in klederdracht of met een ReuzeNijntje. Waarom Holland Days in Tainan, en dat al enkele jaren achtereen?
Tainan is een stad ter grootte van Amsterdam, en de oudste stad van Taiwan. De oudste gebouwen in de stad zijn een paar Chinese tempels, maar vooral twee 17eeeuwse forten die daar door de VOC waren neergezet: Fort Zeelandia (niet te verwarren met het gelijknamige fort in Paramaribo waar Bouterse zijn tegenstanders liet ombrengen) en Fort Provintia. Voordat Taiwan – tot die tijd bewoond door “inheemse stammen” – werd gekoloniseerd door Chinezen van het vasteland vestigden onze Hollandse jongens, wereldwijd – en vooral in de achtertuin van Balkenbende – befaamd om hun VOC-mentaliteit, in 1624 een handelspost op het eiland als basis voor hun handel tussen China, Japan, Vietnam, Indonesië en Europa.
De conferentie die ik bezocht vond plaats in National Cheng Kung University, genaamd naar de lokale-nationale held Zheng Chenggong (of Cheng Kung, afhankelijk van schrijfstijl). Zheng Chenggong, alias Koxinga, was een zeevaarder en admiraal in dienst van de Ming-dynastie toen die werd omvergeworpen door de Qing Manchu dynastie. Zheng Chenggong bleef echter trouw aan de Ming en probeerde met zijn vloot verzet tegen de Qing te blijven bieden. Na enkele jaren werd zijn positie op het Chinese vasteland echter onhoudbaar en koos hij ervoor uit te wijken naar Taiwan en de “red-haired barbarians” aldaar te verdrijven met een vloot van 400 schepen en 25.000 troepen. Na een belegering van bijna een jaar gaf de Hollandse governeur Frederik Coyett in 1662 Fort Zeelandia over, in ruil voor een vrije aftocht. Na een jaar stierf Zheng Chenggong aan malaria, en zijn opvolger gaf het eiland – met inmiddels een groeiende Chinese bevolking – over aan de Qing keizer.
De figuur van Zheng Chenggong is fascinerend want hij wordt op heel verschillende wijze bekeken. In de Nederlandse geschiedenisboeken is ‘Koxinga’ simpelweg een Chinese piraat die op illegitieme wijze de Nederlanders uit Taiwan schopte. Voor Taiwanezen is Zheng Chenggong een held, die de roodharige barbaren eruit gooide en zich met succes teweerstelde tegen het ‘nieuwe’ Qing regime dat gedomineerd werd door even ‘barbaarse’ Manchus uit het noorden. Hij werd symbool voor de onafhankelijkheid van het eiland ten opzichte van de Volksrepubliek China op het vasteland – vergelijkbaar met de nationalistische president Chiang Kai-Shek die door Mao’s communisten uit China was gegooid maar standhield op Taiwan. Maar voor communistisch China staat hij juist symbool voor de band tussen China en Taiwan, en dus voor de legitimiteit van de Chinese aanspraken op Taiwan. En dan nog Japan: Koxinga werd in 1624 geboren in Japan, uit een huwelijk tussen een Chinese zeevaarder en een Japanse vrouw, maar groeide in China op. Deze Japanse connectie was een reden voor Japan om een band tussen Taiwan en Japan te claimen ter rechtvaardiging van de Japanse koloniale overheersing van Taiwan van 1895 tot 1945. Voor een deel van de bevolking van Taiwan en de zuidelijke kuststreek van China is Zheng Chenggong een held die is toegetreden tot het pantheon van heiligen en aan wie tempels zijn gewijd; die geluk en voorspoed brengt en soms zelfs bezit neemt van spirit mediums.
Met de aankondiging van de Holland Days in de tuin van het voormalige Fort Provintia (nu: Chihkan Tower) lijken we weer terug bij af: Roodharige barbaren die gewapend met oranje klompen de lokale bevolking oproepen fietstochtjes te maken, te sjoelen, pannenkoeken te eten en foto’s te laten maken in Volendammer kostuum. Indertijd was de VOC de “eerste multinational” ter wereld, nu worden de Holland Days gesponsord door onze huidige industriële trots als KLM, Heineken, Philips, Tomtom, Gazelle fietsen en, natuurlijk in het land van de tyfoons en de hevige regenval: de stormbestendige Senz paraplu’s!
Oscar Salemink is hoogleraar op de afdeling Sociale en Culturele Antropologie aan de VU. Eerder schreef hij ‘Hollandse blues en de Taipei Times’ en ‘Hoe dicht bij huis zit de rot? Over corruptie ver weg en dichtbij’ op Standplaats Wereld.
[…] Sociale en Culturele Antropologie aan de VU. Onlangs verscheen van hem op Standplaats Wereld ‘Holland Days in Tainan,’ ‘Hollandse blues en de Taipei Times’ en ‘Hoe dicht bij huis zit de rot? Over […]