Skip to content

Holland Doc: spelen tussen de kogels

Palestijnse kinderen in Nablus (foto: Rusty Stewart)

Door Erik van Ommering Kinderen in oorlogsgebieden worden doorgaans geprojecteerd als iconen van onschuld in een wereld vol gruwelen. We kennen allemaal de spotjes van hulporganisaties die met schokkende beelden en dramatische muziek de kijker aanzetten tot donaties om de levens van deze ontredderde schepsels te verlichten. En het is waar: we kunnen ons nauwelijks een voorstelling maken van hoe het is om op te groeien onder voortdurende dreiging, te midden van mijnenvelden en vernieling, en te moeten leven zonder toekomstplannen, zonder scholing, zonder hoop. En toch is er meer. De reclamespotjes laten niet zien hoe kinderen ook onder gewelddadige omstandigheden manieren vinden om te leren, te werken, en te overleven. Hoe ze zichzelf vaak allesbehalve als weerloos slachtoffer zien, hoe ze indrukwekkende en inventieve manieren vinden om zin te geven aan de realiteit van geweld en verlies.

Deze week zendt Holland Doc vijf films uit over het leven van kinderen in conflictgebieden: documentaires die niet alleen laten zien hoe kinderen lijden, maar ook hoe weerbaar en inventief ze zijn.  Jongens in Bagdad filmden hun dagelijks leven om te laten zien hoe zij de Amerikaanse aanwezigheid in hun land ervaren in The Boys From Baghdad High. De veelbekroonde film Kassim the Dream verhaalt het leven van een voormalig kindsoldaat uit Oeganda die uitgroeit tot bokskampioen. Hoe kinderen in Palestina zich weren tegen de Israëlische bezetting wordt vertoond in het bekroonde Kinderen van de Stenen. In Kind van de Oorlog vertellen Nederlandse grootouders hun kleinkinderen over hun leven in de Tweede Wereldoorlog.

De documentaire waar ik persoonlijk het meest benieuwd naar ben is Papa is een Martelaar, over de familie van een Hezbollahstrijder die omkwam in de oorlog tussen Hezbollah en Israel in 2006. Uit mijn eigen onderzoek weet ik hoe trots de mensen in Zuid-Libanon zijn op hun martelaren. Maar eveneens heb ik ervaren hoe achter deze trots grote vragen, groot verdriet, en grote onzekerheid schuilgaan. Ik ben benieuwd hoe de filmmakers de complexiteit van martelaarschap in Libanon in beeld brengen, en hoe de perspectieven van kinderen naar voren komen. “Ik wil jong sterven in de strijd” is iets wat ik in Libanon regelmatig hoor. Eergisteren nog vertelde een jongen van 10 uit een zwaar getroffen dorp hoe fijn het is om dood te zijn: je gaat omhoog naar de hemel, en daar is alles goed.

Het is makkelijk om de cultuur waarin deze jongens opgroeien af te doen als inherent gewelddadig en tegengesteld aan de rechten die wij kinderen toebedelen. Vanzelfsprekend valt er veel te veranderen en te verbeteren aan de omstandigheden waarin deze kinderen zich ontwikkelen. Daarbij moeten we echter voortbouwen op hun krachten, inzichten en capaciteiten, in plaats van ze als weerloze slachtoffers af te doen.

Bovendien stelt een oog voor de complexiteit van de levens van deze jongens ons voor relevante vragen, ook wat betreft onze eigen manier van opgroeien en opvoeden: hoe gaan kinderen om met de idealen die volwassenen op hen projecteren? In hoeverre hebben kinderen baat bij de historisch unieke graad van ouderlijke bescherming en bevoogding die wij in het Westen aanhangen? En, op een ander niveau: hoe zijn wij verantwoordelijk voor de toenemende betrokkenheid van kinderen in gewapende conflicten, en voor het in stand houden van een cultuur van martelaarschap en strijd in regio’s als het Midden-Oosten? De schijnbaar grootste aanhangers van veiligheid en vrede in deze wereld zijn immers tevens de meest fervente wapenhandelaren. En hun wapens worden steeds lichter en makkelijker hanteerbaar, en dus: steeds idealer voor gebruik door kinderen.

Kortom, het thema kinderen in oorlogstijd raakt vele snaren: onschuld en aansprakelijkheid, opvoeding en idealen, zelfredzaamheid en paternalisme. De films die Holland Doc ons vanaf vandaag voorschotelt zijn dus niet te missen. Kijk op de website van Holland Doc voor meer informatie.

Erik van Ommering is promovendus aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie (VU) en is nu in Libanon voor zijn onderzoek naar de invloed van oorlog op de ontwikkeling van kinderen en de praktijk van vredesonderwijs in dat land. Hij schreef eerder over het conflict in het Midden-Oosten en over de herdenking van Gandhi.

2 Comments

  1. Laura Laura

    Hoi Erik,
    goed stuk! En zeker een interessant onderwerp. Als de thesis het toelaat neem ik een kijkje bij een van de docs 😉
    Hoop dat goed gaat met je daar!
    Groetjes,
    Laura

  2. Gijs Verbossen Gijs Verbossen

    Beste Erik,

    Allereerst bedankt voor de tip Holland Doc te kijken. Ga ik zeker doen. Jouw onderwerp interesseert mij zeer, en heeft dan ook vele raakvlakken met mijn master onderzoek. Wanneer je terug bent in Nederland zou ik graag een bak koffie met je gaan drinken om van je ervaringen en inzichten te leren.

    Succes daar,
    Gijs

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *