Door
De actie roept het beeld op dat de Filippijnen zelf machteloos en hulpeloos zijn. Ik weet eerlijk gezegd weinig of niets van de huidige toestand in de Filippijnen, maar betwijfel sterk of het land zo hulpeloos is, op basis van wat ik gezien heb na de tsunami die in 2004 huishield in de Indiase Oceaan. Op de Tweede Kerstadag van 2004 bereikte een tsunami alle kusten van de Indische Oceaan, met de Indonesische provincie Aceh als het zwaarst getroffen gebied. Alleen daar al kwamen ongeveer 200,000 mensen om in de vloedgolf en net als nu op de Filippijnen had het water veel gebouwen met de grond gelijk gemaakt. In januari 2005 moest ik in Indonesië zijn en deed toevallig een deel van mijn werk in Medan, de grootste stad in de buurt van het getroffen gebied. Medan gonsde van de hulpactiviteiten.
Zowel in Nederland en Indonesië heb ik indertijd tientallen krantenfoto’s van de ramp verzameld. Wat blijkt? De Nederlandse en Indonesische foto’s vertellen een heel ander verhaal. De Nederlandse kranten lieten beelden zien van heel veel doden. Een rouwende vrouw die huilend op het stand ligt naast het lichaam van haar verdronken echtgenoot, een bulldozer die lijken in een massagraaf duwt, mannen die dode lichamen bergen. Verder waren er foto’s van vluchtelingen, bijvoorbeeld in opvangkampen, of in transporttoestellen van de Indiase luchtmacht, die mensen van eilandjes in de Indische Oceaan evacueerden. Tot slot waren er foto’s van westerse militairen die hulpgoederen aanvoerden. Deze foto’s waren altijd genomen door zogenaamde embedded journalisten, waarvan een bijvoorbeeld over de schouder van een militair in een laag vliegende helikopter een foto nam van voedsel dat naar slachtoffers op de grond werd gedropt. Kortom: de Indonesiërs, Thai, Indiërs en andere lokale bevolkingsgroepen leken lamgeslagen en westerlingen brachten hulp.
De Indonesische foto’s gaven een heel ander beeld, namelijk van mensen die zich zelf redden met de middelen die ze hadden. Geen doden en vluchtelingen, maar blijvers en volhouders. Er was bijvoorbeeld een foto van een vrouw die in een desolaat landschap van een verwoeste stad van ver, lopend water had gehaald. Mensen verkochten op geïmproviseerde markten groente en fruit. Kinderen kregen in een provisorisch opgezette openlucht school weer les. Er waren heel veel foto’s van lokale hulp, of foto’s van hulp afkomstig van elders uit Indonesië. Opvallend was ook de positieve rol die door de Islam werd gespeeld, wat in die jaren temeer opviel omdat in westerse media de Islam steevast met Al Qaeda geassocieerd leek te worden. Mensen baden samen op een vloer die de locatie van hun weggespoelde moskee aanduidde, een vrouw las uit de Quran, en een andere vrouw had een mat uit de puinhopen gered, die ze kon gebruiken om haar dagelijkse gebeden te zeggen.
Ik wil niet beweren dat er in de Filippijnen geen noodtoestand heerst en onze hulp en solidariteit zijn vast hard nodig. Maar we kunnen daarbij er gerust van uitgaan dat de Filippijnen buiten beeld van westerse camera’s ongetwijfeld hard bezig zijn vooral zelf de ramp te boven te komen.
Freek Colombijn is als universitair hoofddocent verbonden aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.
Ik.ben nu op de Filippijnen en ga over twee weken.naar cebu misschien kan ik u dan meer infoformatie geven.over de situatie hier.
Goed stuk Freek. Genoemde “embedded journalisten” geven alleen weer, hoe men in het westen de situatie daar wil zien. Ik groeide op met verhalen over overleven in de laatste periode van de oorlog, met de bombardementen op woonwijken en mijn ouders en vele anderen zoeken naar voedsel, bouwmateriaal voor reparatie, inwoning enz. Zoals de mensen daar zich nu ook moeten zien te redden met alle creativiteit die je kunt bedenken.
In de NRC Next van 21 november en 16 december waren precies zulke foto’s van de Filippijnen als ik hierboven beschreef voor Aceh: vanuit een helikopter van mensen die graaien naar voedsel of andere hulpgoederen dat vanuit de lucht gedropt wordt. De vergelijking met de tsunami in Aceh was helaas zo gek nog niet.
[…] we het blog gebruikt om kritische kanttekeningen te plaatsen bij bijvoorbeeld een hulpactie aan de Filippijnen: wat we niet te zien krijgen. Onze hulp is zeker hard nodig, stelt Freek Colombijn in het blog, […]