Een
Door Dick Wittenberg. Jonge Kameroeners willen geld verdienen in westerse wildernis. Naar Europa, tegen elke prijs. Dat is de instelling van veel jonge Kameroeners. Europese maatregelen om immigratie te beknotten, vergroten juist de aantrekkingskracht van het continent.
Het westers beeld van mensenhandel klopt niet. Het reduceert vrouwelijke migranten tot willoze slachtoffers die gedwongen of misleid naar het Westen reizen waar ze uitgebuit worden. Deze voorstelling gaat voorbij aan de motieven, problemen en keuzes die tot hun vertrek hadden geleid. Dat ontdekte de Duitse Maybritt Jill Alpes in de tijd dat ze in Parijs met de International Organization for Migration samenwerkte. Bushfalling: How young Cameroonians dare to migrate. Dat is de titel van de dissertatie waarop Alpes op 4 november is gepromoveerd aan de faculteit Sociale Wetenschappen aan de Vrije Universiteit van Amsterdam. In haar proefschrift verklaart ze waarom jonge Kameroeners kostewat het kost naar het buitenland willen. Ze beschrijft welke hordes ze moeten nemen en welke rol de staat, de markt en de familie spelen bij hun vertrek. Voor het veldwerk heeft ze dertien maanden in Engelstalig Kameroen gewoond en Pidgin-Engels geleerd, de plaatselijke variant van het Engels.
Wat is bushfalling, het eerste woord in de titel van uw proefschrift? „Bushfalling is in Engelstalig Kameroen sinds eind jaren negentig de Pidgin-term voor migratie.Het betekent letterlijk: de wildernis intrekken om met rijke jachtbuit thuis te komen.”
Veel jonge Kameroeners zijn geobsedeerd door migratie. Hoe komt dat? „Dat heeft te maken met het gebrek aan vooruitzichten in eigen land. Dat westerse landen het steeds moeilijker maken voor niet-westerlingen uit armere landen om binnen te komen, vergroot juist de aantrekkingskracht. ”
Hoe weet u dat zoveel jongeKameroeners weg willen? „Ik heb een enquête gehouden.80 procent van de mensen die reageerden, wilde naar het buitenland voor werk, 29 procent had het geprobeerd. 5 procent was het maar gelukt. De hunkering naarmigratie zie je terug in de namen van populaire horecagelegenheden: snackbar Le Visa, restaurant Schengen Place, Bushfaller Bar. Voor 38 eurocent koop je een zakje whisky van het merk Visa.”
Vrouwen weten hoe moeilijk het is om Europa of de Verenigde Staten binnen te komen en dat ze het risico lopen ter plaatse te worden uitgebuit. Dat weerhoudt hen niet? „Mijn onderzoeksassistente Delphine wilde naar Zuid-Afrika of Europa omverder te studeren. Terwijl ze een van mijn interviews zat uit te werken, sprong ze op en schreeuwde: ‘Je veux go à tout prix.’ Daarmee verwees ze naar de titel van een film Paris à tout prix, een film die de schaduwkant van migratie laat zien, inclusief ongewenste seks en deportatie.”
Dat klinkt onbegrijpelijk in westerse oren. „Je kunt goed geïnformeerd zijn. Maar wat jemet die informatie doet, hangt af van of je die vertrouwt en
hoe je die interpreteert. Verhalen over hoe moeilijk het in het buitenland is zonder papieren, worden niet geloofd. Ze komen voort uit jaloezie. Of mensen die het hebben gehaald, willen hun voorspoed niet delen. Zo wordt geredeneerd. „Daarbij komt dat het typisch westers is om te denken dat illegale migratie wel moet uitdraaien op deportatie of andere ellende. Kameroenezen
schrijven deportatie toe aan pech, slecht gedrag of luiheid. Wie vertrekt, is ervan overtuigd dat zij het gaat maken. Velen lukt dat ook, min of meer.”
Wat hebben ze te winnen?
„Een succesvolle bushfaller stuurt regelmatig geld naar huis. Daarmee kan schoolgeld worden betaald. Of medicijnen. Of voedsel. De familie ziet haar als een held.”
Elke maand komt er in Europa wel een boek uit over de verschrikkingen van mensenhandel. Waarom lezen we alleen die kant van het verhaal?
„Dat zijn de verhalen die opgepikt worden. Ze sluiten aan bij het huidige politieke klimaat, net zoals de dubieuze term mensenhandel. Tegen migratie. Tegen prostitutie. Als je buitenlandse vrouwen wilt beschermen, doe dat dan door goede arbeidsomstandigheden te waarborgen, zonder naar verblijfsstatus te kijken . ”
Welke les zouden Europese politici uit uw proefschrift kunnen trekken?
„Migranten blijven komen, hoe moeilijk je het ze ook maakt. Geef niet-westerse migranten meer mogelijkheden legaal in Europa te komen
werken. Dat kan voor een bepaalde periode met steeds wisselende groepen. Bushfallers willen hier niet blijven. Ze vinden het hier veel te koud en het eten te smerig. Ze willen geld verdienen en terug. Dat ze hier niet legaal kunnen werken, maakt hen juist zo afhankelijk van regelaars en kwetsbaar voor uitbuiting.”