Jongeren in Burundi(1): Bakstenen en Wantrouwen

 

Bujumbura Burundi – Iedere ochtend rond half 8 stromen de zandwegen in de noordelijke wijken van Bujumbura vol met honderden jongeren met kruiwagens vol scheppen, spitten en emmers. ‘Wij nemen de weg over,’ roept één jongen lachend. Kleine kinderen staan gefascineerd aan de kant van de weg te kijken naar het schouwspel. Als ze de enkele blanke vrijwilliger ertussen zien lopen gillen ze in koor: “mzungu bonbon, mzungu bonbon”. De kinderen zijn onvermoeibaar. Iedere ochtend vindt hetzelfde ritueel plaats.

In groepen van 18 gaan de jongeren naar verschillende lapjes grond om bakstenen van modder te maken. De grond behoort toe aan de meest kwetsbaren uit de wijken: weduwen of vluchtelingen die na jaren asiel in Tanzania, Kongo of Rwanda zijn teruggekeerd naar Burundi. Met de stenen kunnen zij een huis bouwen. Ondertussen leren de jongeren met elkaar samenwerken en samenleven. Dat is het doel van het project dat iedere zomer weer georganiseerd wordt door het jeugdcentrum Centre Jeunes Kamenge.

De burgeroorlog, die van 1993 tot 2005 duurde en veelal langs etnische scheidlijnen is uitgevochten, heeft de wijken zwaar getroffen. Vier jaar na de ondertekening van het vredesakkoord moet er nog steeds veel worden opgebouwd. Er is veel armoede en werkloosheid. De criminaliteit, gevoed door de grote hoeveelheid kleine wapens in omloop, zorgt verder voor een blijvend gevoel van onveiligheid. De oorlog is nog niet vergeten en relaties tussen verschillende groepen mensen blijven moeizaam.

Dat zou je niet zeggen als je de jongeren samen ziet. Er wordt gelachen, gediscussieerd over voetbal en liefde en vol ongeloof gekletst over de oude dame die na twaalf jaar asiel de nationale taal van Burundi niet meer kent – het Kirundi. Maar als je goed luistert, hoor je hoe wantrouwen en angst zich wortelt in de discussies en grapjes van alledag. ‘Haar moet je niet geloven hoor, de meisjes hier zijn niet te vertrouwen’, ‘Nee jij, jij liegt!’ – wordt heen en weer gegrapt. Het verbergen van de waarheid of een leugentje om bestwil wordt algemeen geaccepteerd, of beter gezegd, verwacht. In barre tijden moet je overleven.

Na een paar dagen worden de prille vriendschappen al bezegeld met het uitwisselen van telefoonnummers en adressen. Zijn deze nieuwe vriendschappen bestand tegen de spanningen in de samenleving? Het is een vraag waar iedereen over speculeert.

Door Lidewyde Berckmoes, promovendus aan de Vrije Universiteit. Lidewyde doet onderzoek naar de rol van jeugd in de wederopbouw van postconflict Burundi. Ze zit nu in Bujumbura, de hoofdstad van Burundi, voor haar eerste veldwerkperiode.