Skip to content

Nederland is vol (of was het nou de wereld?)

foto door Ellen BalWoensdag (10 juni) kopte de Volkskrant ‘“liefdesmigratie” rijst weer de pan uit’. De eenvoudige indruk die hier gewekt wordt, is dat wij het slachtoffer zijn van geldbeluste bedriegers die zelfs het huwelijk misbruiken voor hun eigen belang. Het beeld dat wij in Nederland, met onze welvaart ‘waar wij zo hard voor gewerkt hebben’, het slachtoffer zijn van dergelijke onverlaten is aantrekkelijk door haar eenvoud. Aan de werkelijkheid en de ingewikkelde dilemma’s waar wij mee geconfronteerd worden, doet het geen recht.

Afgelopen april was ik in Bangladesh. Sinds 1991 kom ik er met enige regelmaat. Dit keer was ik er twee weken, waarvan ruim een week in Dhaka, de hoofdstad. De stad groeit in een razend tempo uit haar voegen. Het wordt vanwege de files en opstoppingen almaar lastiger om je voort te bewegen in de razende drukte. Het ene na het andere appartementencomplex wordt uit de grond gestampt om de groeiende middenklasse te huisvesten. Er is nauwelijks groen, er zijn geen stadsparken, geen speelplekken voor kinderen. Er is een nijpend tekort aan water in diverse wijken. En in de hele stad schiet de elektriciteitsvoorziening dramatisch tekort (terwijl het met bijna 40 graden nog warmer was dan gebruikelijk in april).

Zelfs voor de middenklasse, die het toch een stuk comfortabeler heeft dan de meeste stadsbewoners, gaat het leven in de stad gepaard met allerlei kleine en grote ongemakken. En er is geen uitzicht op een snelle verbetering. De bevolking blijft groeien, steeds meer mensen verlaten het platteland op zoek naar werk in de stad. Velen leven in armoede en degenen die wel profiteren van de economische groei willen auto’s, grotere huizen, supermarkten en winkelcentra. Dit vergroot de druk op de ruimte en voorzieningen in de stad verder.

En overal zijn er tekens die wijzen op een ongebreideld verlangen om het land te verlaten. De kranten staan vol met advertenties van bemiddelingsbureaus. Die helpen met visumaanvragen naar Cyprus, Canada, de VS of met het verwerven van studiebeurzen voor Australië, Canada, Europa. Er zijn vacatures, voor contractwerk in de Golf, in Noord-Afrika, Maleisië. Via de tientallen internationale kanalen op de televisie komen lonkende beelden uit het rijke westen dagelijks de huizen binnen. De druk op het land neemt almaar toe, de mogelijkheden in het rijke westen lijken onbegrensd.

Bangladesh is geen uitzondering. In tientallen landen neemt het verlangen om te vertrekken voortdurend toe. Meer en meer mensen zien de toekomst in hun eigen land somber tegemoet en nemen hun lot in eigen hand. Migratie als strategie om nieuwe kansen te creëren, familieleden te onderhouden, als investering in de toekomst en die van de kinderen. Legaal of illegaal, met behulp van een toeristenvisum, een uitwisselingsproject, via een huwelijk met of zonder liefde, met of zonder hulp van bemiddelaars, die grof geld kunnen verdienen in deze lucratieve ‘bedrijfstak’ en steeds nieuwe (en gevaarlijker) wegen ontdekken.

Deze migranten zijn inventief, creatief en soms bereid grote risico’s te nemen. Zij kennen de verhalen uit de kranten, over gekapseisde gammele bootjes en verdrinkingen, over valse contracten, uitbuiting en discriminatie, etc. Zij kennen de verhalen maar hoeven ze niet te horen. In Bangladesh bestaat de uitdrukking ‘spreek niet over de botten maar geef me het vlees’. Wat heb je aan verhalen over mislukkingen? Migratie biedt perspectief, een uitweg, kansen. En over het hek waarmee India de hele grens met Bangladesh verzegelt, zegt men smalend: ‘geen hek houdt een Bangladeshi tegen’.

Dit is de context waarbinnen wij ons nationale migratiebeleid moeten vormgeven. De complexe werkelijkheid buiten de grenzen van ons miniland laat zien dat migratie niet iets is van avonturiers en bedriegers. Het is uitgegroeid tot een strategie, zelfs levenswijze, voor miljoenen. Zolang de welvaart zo ongelijk verdeeld is en mensen dat via de televisie en andere media elke dag weer zien, biedt de migratiedroom hoop en migratie nieuwe kansen. Door migranten te kwalificeren als regelbrekers, profiteurs, bedriegers, en hun migratiestrategieën als onrechtmatig, ontnemen wij ons het zicht op de wereld in beweging waar wij, of we het leuk vinden of niet, onmiskenbaar deel van uitmaken.

Door Ellen Bal, universitair docent antropologie aan de VU, gespecialiseerd in transnationalisme, etniciteit en identiteitsvorming onder Bangladeshis en Indiërs.

4 Comments

Your email address will not be published. Required fields are marked *