Skip to content

Time to look at girls: Migratie in en uit Ethiopië

Uitzicht 1 001Door Marina de Regt. In de nacht van zaterdag op zondag ben ik in Addis Abeba aangekomen om aan een nieuw onderzoeksproject te beginnen. Na een lange vlucht via Istanbul, verlangend naar een bed, werd ik in een gammele taxi van het vliegveld naar hotel Green Valley gereden om er daar achter te komen dat mijn hotelkamer pas ’s ochtends om 7.00 uur gereed zou zijn. In Ethiopië begint de dag niet om middernacht, zoals bij ons, maar om 6.00 uur ’s ochtends! Zondag 9 februari was daarom nog niet aangebroken. Gelukkig was er een kamer vrij in een nabijgelegen hotel, alleen was die twee keer zo duur. De volgende ochtend ben ik naar Green Valley verhuisd, en heb me tevreden geïnstalleerd in een kamer op de vierde verdieping met uitzicht over… nee, niet over een groene vallei maar wel over de stad, met zijn golfplaten huizen, vele bomen, en groene heuvels.

In tegenstelling tot wat velen denken is Ethiopië geen grote woestijn, en is het er niet altijd en overal bloedheet. Addis Abeba, letter Nieuwe Bloem, ligt op 2000 meter hoogte en heeft een heerlijk klimaat: het grootste deel van het jaar is het overdag rond de 25 graden en ’s nachts tien graden lager. Alleen in het regenseizoen, in de zomermaanden juli en augustus, is het kouder en natter. Ethiopië is daardoor ook heel groen: overal zijn bomen en groene vlaktes. De hongersnoden die vaak zo prominent in de media komen vinden slechts in bepaalde delen van het land plaats. Natuurlijk betekent dat niet dat Ethiopië een rijk land is: het is een van de armste landen van Afrika en dat is, onder anderen, te zien aan de bedelaars op straat, de golfplaten winkeltjes en werkplaatsjes en de gammele busjes en taxis. Het krioelt overal van de mensen; de bevolkingsgroei is enorm en velen trekken naar de stad op zoek naar werk.Uitzicht 1 002

De eerste keer dat ik Ethiopië bezocht was in 1992; het socialistische regime van Mengistu was net omver geworpen en het land was er slecht aan toe. Jaren van oorlog en onderdrukking, bloedvergieten en onderontwikkeling hadden het land aan de rand van de afgrond gebracht. Veel Ethiopiërs waren naar het buitenland gevlucht; de Ethiopische diaspora was een van de grootste van Afrika. Nu, ruim twintig jaar later, staat het land er helaas niet veel beter voor. Ja, er zijn grote gebouwen verrezen in Addis, er zijn asfaltwegen en heel veel auto’s, er is internet, er zijn winkels en supermarkten, maar de armoede en onderdrukking is nog steeds heel groot. Het regime dat aan de macht kwam in 1991 wordt door het Westen als democratisch gezien, maar binnenslands is er geen oppositie mogelijk. De regering doet er alles aan om aan de macht te blijven, maar niets om de bevolking bestaanszekerheid te geven. Het gevolg is dat steeds meer Ethiopiërs naar het buitenland migreren; naar Libië in de hoop de oversteek naar Europa te kunnen maken, naar het Midden-Oosten en Zuid-Afrika op zoek naar werk, naar Australië en de Verenigde Staten. Jonge mannen en vrouwen die geen toekomst voor zich zien in Ethiopië zoeken hun heil in migratie, vaak gestimuleerd door middelmannen en -vrouwen die via mensensmokkel hun geld verdienen.

In mijn vorige onderzoek richtte ik me op Ethiopische vrouwen die in Jemen als huishoudster werkten. Ook al was Jemen geen rijk land, toch was er vraag naar betaald huishoudelijke arbeid onder de stedelijke middenklasse. De politieke onrust in Jemen heeft de arbeidsmarkt voor domestic workers echter negatief beïnvloed en nog maar weinig vrouwen willen die kant op. Ethiopische mannen maken nu op grote schaal de oversteek naar Jemen, in de hoop zo Saoedi-Arabië te bereiken. Hun aantal is sinds 2011 veel groter dan dat van Somalische vluchtelingen, voorheen de grootste groep die de Golf van Aden overstak. De verhalen over afpersing, uitbuiting, en mishandeling zijn dramatisch; door de onstabiele politieke situatie in Jemen is de criminaliteit schrikbarend toegenomen. In november 2013 kondigde de Ethiopische regering een verbod op migratie naar het buitenland af, als een reactie op de grove schending van mensenrechten op het Arabisch Schiereiland, maar tot nu toe heeft het niets gedaan om illegale migratie tegen te gaan. Het verbod leidt daardoor alleen maar tot meer migratie.

Uitzicht 1 007In mijn huidige onderzoek richt ik me op adolescente meisjes, die ook op grote schaal migreren, vaak eerst van het platteland naar de stad, maar ook steeds vaker de grens over, naar Sudan en Djibouti, Jemen en Saoedi-Arabië. De gegevens die naar buiten zijn gekomen via onderzoek van internationale organisaties zijn schokkend: veel jonge meisjes zouden onder dwang migreren,  door mensenhandelaars van de een naar de andere plek worden vervoerd tot ze uiteindelijk als dienstmeisje of sekswerker aan het werk worden gezet. Maar wat vinden deze meisjes zelf van hun migratie? In hoeverre hebben ze inspraak in hun migratie gehad? Op welke manier is hun migratie verbonden met andere belangrijke beslissingen in hun leven, zoals het volgen van onderwijs, trouwen en het krijgen van kinderen? Hoe kijken ze terug op hun verleden en wat voor dromen hebben ze voor de toekomst? In het onderzoek, dat deel is van een groter project waarin ook Bangladesh en Sudan worden onderzocht, willen we luisteren naar de verhalen van de meisjes zelf, en van daaruit proberen te begrijpen hoe migratie hun leven en dat van hun families beïnvloedt. We beginnen het onderzoek in de hoofdstad, gaan in de tweede fase naar twee dorpen of steden van herkomst, en onderzoeken in de derde fase vrouwen die teruggekeerd zijn uit Sudan of een ander land in het Midden-Oosten. Ik werk nauw samen met Girl Hub, een Britse organisatie die zich met de ontwikkeling van meisjes bezig houdt en een deel van het onderzoek financiert. Vandaag hebben we kandidaten geinterviewd voor de positie van lokale onderzoeker. Zodra het veldwerk is begonnen zal ik weer van me laten horen!

Marina de Regt is als Universitair Docent verbonden aan de afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit Amsterdam.

5 Comments

  1. M.H. de M.H. de

    Lieve Marina,ik heb je blog gelezen en ben benieuwd naar het vervolg.Deze brief is mijn eerste e-mail aan jou .Knap ,hè.?

    Papa.

  2. Interessant Marina, veel succes met je onderzoek. Groeten, Emmaly

  3. […] naar migrantenmeisjes in Ethiopië, een onderzoeksproject dat ik in 2014 heb geleid (zie het blog ‘Time to Look at Girls’, feb 2014). Het onderzoek richtte zich op tienermeiden die naar Addis Ababa zijn gemigreerd en daar […]

Your email address will not be published. Required fields are marked *