Door Marina de Regt In het Volkskrant magazine van afgelopen zaterdag 26 januari j.l. doet journaliste Ana van Es verslag van haar bezoek aan Jemen. De Midden-Oosten correspondente valt hier van de ene verbazing in de andere: alle stereotypen over man-vrouwverhoudingen in de Arabische wereld worden volgens haar in Jemen bevestigd. Vrouwen moeten zich zwaar sluieren, ze moeten zich onzichtbaar maken, ze worden continu lastig gevallen door mannen, ze worden gedwongen jong te trouwen, ze kunnen niet buitenshuis werken, als ze werken wordt hun geld afgepakt door hun mannen en ze hebben geen enkele politieke invloed. Op ironische wijze doet ze verslag van haar ervaringen, en dat levert een smeuïg verhaal op dat het goed doet aan de borreltafel. Maar wat is de toegevoegde waarde van dit verhaal? En waar zijn haar conclusies op gebaseerd?
Van Es is hoogstens een paar weken in Jemen geweest, want langer krijgen buitenlandse journalisten geen visum. De strijdende partijen laten liever geen pottenkijkers toe en slechts enkelingen slagen erin een visum te bemachtigen. Van Es reist mee met een legereenheid die (zoals vrijwel overal ter wereld) alleen maar uit mannen bestaat, komt in gevaarlijke situaties terecht en voelt zich logischerwijs onveilig. Maar wanneer ze Jemen beter had gekend, had ze van tevoren al kunnen bedenken dat ze grote risico’s nam en de situatie beter in kunnen schatten. De Britse oorlogsjournaliste Iona Craig komt al jaren in Jemen en weet precies waaraan ze begint wanneer ze het veld in gaat. Deze achtergrondkennis is niet alleen onmisbaar tijdens het maken van de reis maar behoedt de journaliste ook voor het schrijven van oppervlakkige stukken. Het is duidelijk dat Van Es deze kennis ontbeert.
Van Es trekt conclusies over vrouw-zijn in Jemen op basis van de uitzonderlijke situatie waarin ze zich in Mokka (een stadje middenin in het oorlogsgebied) bevond. Daarnaast heeft ze een aantal Jemenitische vrouwen gesproken. Deze vrouwen hadden betaald werk, leiden andere vrouwen op, en waren betrokken bij pogingen vrede te bewerkstelligen. Toch zakt haar de moed in de schoenen als ze hoort welke obstakels vrouwen tegenkomen. Ja, Jemen is geen makkelijk land voor vrouwen, zeker niet op het eerste gezicht. Maar wie langere tijd in Jemen doorbrengt zal een heel ander beeld van Jemenitische vrouwen krijgen dan de bovengenoemde stereotypes. Ik heb zelf jarenlang in Jemen gewoond en gewerkt en raakte al snel onder de indruk van de energie, veerkracht en humor van Jemenitische vrouwen. Ik zag liefdevollehuwelijken, ontmoette mannen die voor hun kinderen zorgden, en vrouwen die hun inkomen zelf besteedden.
Jemenitische vrouwen zijn allesbehalve passieve slachtoffers. Ondanks de oorlog en ongelijke genderrelaties blijven zij zich inzetten voor hun familie, hun gemeenschap en hun land.
De oorlog heeft genderrelaties meer onder druk gezet. De humanitaire situatie, het voortdurende geweld, de economische crisis, het toegenomen extremisme, hebben allemaal grote invloed op de man-vrouw verhoudingen in Jemen. Maar ondanks de oorlog blijven Jemenitische vrouwen zich inzetten voor hun familie, hun gemeenschap en hun land. Ze proberen op allerlei manieren hun kinderen in leven te houden, werken buitenshuis omdat hun mannen er niet meer zijn, zetten lokale organisaties op om humanitaire hulp te verlenen, en proberen druk uit te oefenen op de VN-gezant om mee te mogen praten tijdens de vredesbesprekingen.
Jemenitische vrouwen zijn allesbehalve passieve slachtoffers (zie bijvoorbeeld de verhalen van vrouwen in het themanummer over Jemen van het tijdschrift Gender en Duurzame Vrede). In plaats van de kracht van Jemenitische vrouwen te laten zien die ondanks ongelijke genderrelaties proberen de situatie in hun land te veranderen, gebruikt Van Es haar ervaringen liever om een sensationeel verhaal te schrijven, en draagt zo bij aan het onbegrip over een land dat schreeuwt om positieve aandacht.
Marina de Regt is als universitair docent verbonden aan de Afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de Vrije Universiteit Amsterdam en lid van het Grote Midden Oosten Platform (GMOP). Ze schrijft regelmatig blogs over Jemen.
[…] analyses of current affairs, such as the mass protests in Ecuador and the situation of women in Yemen, our reviews of movies and books, such as the Truman Show and Black Panther, and our reflections on […]