Door
Een maand geleden werd Sana’a, de hoofdstad van Jemen, door de shi’’itische rebellengroep de Houthis ingenomen, een paar weken later was de havenstad Hodeidah aan de beurt en sinds een week zijn er felle gevechten tussen Houthis en AQAP (Al-Qaida on the Arabian Peninsula) in het stadje Rada’ dat ten zuidoosten van Sana’a ligt. Ik heb anderhalf jaar in Rada’ gewoond en gewerkt en viereneenhalf jaar in Hodeidah, dus deze berichten schokken me zeer. Wie had ooit gedacht dat het rustige Hodeidah, waar tribale sentimenten ver te zoeken zijn, het doelwit zou worden van een sectarische groep? Dat het in Rada’ de laatste jaren niet rustig meer was had ik wel begrepen. Niet alleen is AQAP opgerukt vanuit het oostelijke woestijngebied van Jemen, maar ook de lokale stammen liggen in dit deel van Jemen regelmatig met elkaar overhoop. Wat is er aan de hand in Jemen? Hoe kan het dat de Houthis, een minderheidsgroepering uit het noorden, in zo’n korte tijd zo snel opgerukt zijn? Wat willen de Houthis eigenlijk? En wat vindt de gemiddelde Jemeniet daarvan?
Vrijwel iedere week spreek ik Na’ma, een van mijn oudste vriendinnen in Jemen. Ik ontmoette haar in 1993 op een bruiloft in Hodeidah, ze leerde me qat kauwen en waterpijp roken, en we hadden nooit gebrek aan gespreksstof. Na’ma is progressief, ze volgt het nieuws op de voet en we delen veel ideeën over het leven, hoe verschillend onze levens ook zijn. Na’ma maakt zich al jaren zorgen over Jemen. Ze was zeer kritisch over de voormalige president Ali Abdullah Saleh, maar de Arabische Lente heeft helaas niet tot verbetering geleid. De opmars van de Houthis ziet ze met lede ogen aan: “Ze willen het Imamaat weer in ere herstellen, Marina” zegt ze, als ik haar vraag wat ze van de Houthis denkt? De Houthis zijn afstammelingen van de Imam die tot 1962 aan de macht was in Jemen. Over de situatie in Hodeidah zegt ze: “Iedereen is bang, niemand weet wat er gaat gebeuren, we horen kogels maar weten niet van wie die komen”. Haar zoon werkt in de haven, maar die is ook door de Houthis overgenomen en sindsdien heeft hij geen werk meer. Ze houdt haar hart vast voor de toekomst.
Vandaag belde ik ook met Amina, die ik nog langer ken dan Na’ma. We werkten tussen 1991-1993 samen in een ontwikkelingsproject en hebben altijd contact gehouden. Amina woont in Rada’, samen met haar twee tienerdochters, en werkt bij het Ministerie van Water en Sanitatie. Maar nu is ze al weken niet naar kantoor geweest. “Vrouwen en meisjes gaan de straat niet meer op sinds de gevechten zijn uitgebroken”, vertelde ze me. De scholen zijn gesloten, kantoren zijn dicht, en alleen moedige winkeliers durven hun winkel te openen. Mannen doen de boodschappen, maar het geld raakt langzaam op. “Vlak naast ons is een huis opgeblazen, er waren veertig doden waaronder veel vrouwen en kinderen”, zegt Amina. Ze vertelt me dat inwoners van Rada’ met de Houthis mee vechten tegen AQAP, alhoewel ze zelf geen Houthis zijn, “maar de meeste mensen staan aan geen enkele kant en willen gewoon dat de rust weerkeert.”
Aan Mogib Hassan, een Jemenitische mensenrechtenactivist, vraag ik wat er precies aan de hand is in Jemen. Mogib is momenteel in Nederland, omdat hij al jaren in Jemen bedreigd wordt vanwege zijn journalistieke en mensenrechtenactiviteiten. Volgens Mogib is de opmars van de Houthis te wijten aan de voormalige president Ali Abdullah Saleh. Toen Saleh in november 2011 eindelijk een overeenkomst tekende waarbij hij de macht overdroeg aan vice-president Abdelrabo Mansour Hadi, wees hij erop dat Jemen slechter af zou zijn zonder hem. Hij bleef in Jemen wonen en heeft de afgelopen twee jaar op allerlei manieren geprobeerd het transitieproces te saboteren. Zijn partij, de People’s General Congress, had de helft van de zetels in de regering waardoor het makkelijk was veranderingen tegen te werken. Daarnaast heeft Saleh het adagium “de vijand van je vijand is je vriend” toegepast. Na jarenlang oorlog te hebben gevoerd tegen de Houthis, die sinds 2003 in het uiterste noorden van Jemen een strijd tegen de regering voerden, heeft hij hen nu tot bondgenoten gemaakt.
Samen met de Houthis hoopt hij de regering in Sana’a omver te werpen en zelf weer aan de macht te komen. Is dat niet heel makkelijk geredeneerd, vraag ik aan Mogib. Zijn de Houthis niet te slim om zich te laten gebruiken door Saleh? En wil hij werkelijk zelf weer aan de macht komen? Nee, zegt Mogib, natuurlijk zal Saleh zelf niet aan de macht komen, maar wel zijn familieleden die vaak nog steeds op belangrijke posities in het leger zitten. Dat was ook de reden dat de opmars van de Houthis zo voorspoedig kon verlopen; veel legerleiders die nog verbonden waren aan het oude regime hebben zich zonder slag of stoot overgegeven. De Houthis claimen Jemen weer veilig en stabiel te maken, maar dit zal volgens Mogib ten koste van vrijheid en democratie gaan. Terwijl de Houthis meededen aan de Arabische Lente, en pretendeerden samen met andere groeperingen zoals de jongerenbeweging, de vrouwenbeweging en oppositiepartijen het nieuwe Jemen vorm te willen geven, hebben ze nu met geweld de macht gegrepen. En het schokkendste van dit alles is dat de internationale gemeenschap weinig tot niets doet, en soms zelfs de Houthis steunt omdat AQAP als het grootste gevaar gezien wordt. Jemen’s toekomst is duidelijk minder waard dan de belangen van het Westen.
Voor wie meer wil weten over de situatie in Jemen”: op vrijdagmiddag 31 oktober organiseert de VU een ‘public seminar about the recent events’. Two human rights activists will speak: Mogib Hassan and Baraa Shiban.
15.30-17.00 uur. VU, De Boelelaan 1081, room 5 A. Free entrance.
Marina de Regt is als universitair docent verbonden aan de Afdeling Sociale en Culturele Antropologie van de VU en doet al jarenlang onderzoek in Jemen. Zij heeft eerder over Jemen gepubiceerd op StandplaatsWereld: Jemen’s martelkampen en Terug in Jemen.
“En het schokkendste van dit alles is dat de internationale gemeenschap weinig tot niets doet”. En wat stelt die zg. gemeenschap voor? Koloniale machthebbers als Engeland en Frankrijk plus de VS, die met de NAVO als wurggreep ons land ook betrekt bij deze koloniale inmenging en zorgen voor een vorm van bezetting ala ’40-’45. Ik heb geen enkel vertrouwen in gewapende inmenging van het westen. Laat mensen zich zelf ontwikkelen op de manier die hen past. De westerse cultuur past voor de meerderheid wellicht niet.
[…] variërend van verkiezingen en protesten in Iran, Marokko, Tunesië , Bolivia, Jemen en Indonesië tot discussies over integere antropologie of zelfplagiaat. Ook hebben we het blog […]
[…] blogs about the situation in Yemen (in Dutch): Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog; Wat is er aan de hand in Jemen?; Jemen’s […]
[…] Antropologie van de VU. Zij schreef al eerder blogs over de situatie in Jemen, zie bijvoorbeeld Wat is er aan de hand in Jemen; Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog; en A grim new phase in Yemen’s migration […]
[…] zou zijn. Nee, in Jemen is het vooral het Saoedische leger, dat met precisiebombardementen de Houthis probeert te verdrijven, en er niet voor schroomt cultureel erfgoed te vernietigen (omdat de Houthis […]
[…] Universiteit (VU). She has written blogs on the situation in Yemen before, for example: Wat is er aan de hand in Jemen; Chaos in Jemen en de plicht van de antropoloog; and A grim new phase in Yemen’s migration […]