In Zuid-Afrika groeit het aantal en de omvang van commerciële wildboerderijen, waar toeristen tegen betaling jagen op groot wild. Volgens de eigenaren leveren zij een bijdrage aan natuurbescherming, economische groei en werkgelegenheid. VU onderzoeker Femke Brandt concludeert echter dat de jachtboerderijen leiden tot gespannen verhoudingen op het platteland tussen blanke boeren en zwarte landarbeiders. Vandaag, op woensdag 26 juni promoveert zij aan de Vrije Universiteit in Amsterdam.
Antropoloog Brandt onderzocht de verschuivende machtsverhoudingen tussen boeren en landarbeiders in de woestijnachtige Karoo. Ze ging mee op jacht, interviewde tientallen boeren, landarbeiders en ambtenaren en volgde velen van hen een jaar lang intensief. Buitenlandse gasten betalen tot tienduizenden euro’s voor een paar dagen jagen op zebra’s, leeuwen, buffels en ander wild. De commerciële jacht levert in de Oostkaap jaarlijks tientallen miljoenen euro’s op.….
Geen ‘thuisgevoel’ meer
De grootschalige omschakeling naar de trofeeënjacht heeft drastische gevolgen voor het landschap en de relaties tussen de mensen die erin wonen en werken, stelt Brandt in haar proefschrift. ‘De nieuwe, private wildlandschappen zijn gebieden van duizenden hectares omheind door hoge hekken, waar landarbeiders zich niet thuis voelen en, al dan niet gedwongen, wegtrekken. Tienduizenden van hen verhuizen naar de overvolle townships waar ze weinig toekomstperspectieven hebben. Dit is een flinke verandering ten opzichte van wat tot nu toe het gebruik was: vanaf de negentiende eeuw trokken Afrikanen, nadat zij door de kolonisten van hun land waren verdreven, als arbeiders van boerderij naar boerderij om op het land van blanken te werken, en ook te wonen onder het paternalistische bewind van de boer.’
….
De keuze voor het starten van een jachtboerderij is sterk gekoppeld aan de geschiedenis van het land, stelt de onderzoekster. ‘Veel blanke boeren in Zuid-Afrika hebben grote affiniteit met de jacht en de rituelen die daarbij horen. Het jachtspel betekent voor hen een tijdelijke verlossing van een wereld waarin zij zich een door het ANC-bestuur gestigmatiseerde groep voelen. De boeren presenteren het landschap als een nostalgische en romantische plek waarin de leegte overheerst. In de praktijk betekent het echter dat de aanwezigheid van andere lokale bewoners zo veel mogelijk wordt gemaskeerd. Want dat lege landschap bestaat in feite helemaal niet.’
….
Averechts beleid
De huidige ANC-regering richt zich op het herstel van de scheve verhoudingen tussen blank en zwart door zowel land- als arbeidsrechten toe te kennen aan zwarte landarbeiders. Brandts conclusie is dat het beleid echter leidt tot meer sociale spanningen, waardoor de herverdeling van land en het herstel van sociale relaties juist worden bemoeilijkt: er verdwijnen veel arbeidsplaatsen er wordt steeds meer wordt gewerkt met tijdelijk personeel. Brandt: ‘De blanke rurale elite komt steeds meer onder druk te staan en voelt zich bedreigd. Het effect is dat de landeigenaren en boeren op zoek gaan naar een manier om hun plek in de maatschappij te legitimeren.’
….
In de buurprovincie Westkaap werden kort geleden stakingen en protesten georganiseerd door landarbeiders op wijn- en fruitboerderijen. Brandts bevindingen benadrukken dat ook de uitbreiding van de wildindustrie bezien moeten worden in de context van zulke gespannen verhoudingen en toenemende verdeeldheid onder de landelijke arbeidersklasse onderling en tussen hen en arbeidsmigranten uit bijvoorbeeld buurland Zimbabwe.
…..
Femke Brandt is voormalig redactielid StandplaatsWereld en (tot heden) promovenda aan de afdeling Organisatiewetenschappen bij de Faculteit Sociale Wetenschappen van de VU. Zij promoveert vandaag in de VU Aula om 13:45 waar zij haar proefschrift zal verdedigen en haar Doctorstitel zal behalen. Wij willen haar van harte feliciteren!