Bron: Flickr (met creative commons license)
Door Marit Bakker. Vrijdag heb ik voor het eerst een aankoop gedaan op iTunes. Met een Android telefoon en Windows computer komt het daar nooit van, maar voor Beyoncé’s nieuwste album nam ik ongeveer anderhalf uur de tijd om een iTunes account aan te maken, dan een click-and-buy account en vervolgens met beide helpdesks aan de telefoon te hangen omdat het natuurlijk niet in een keer kon lukken. De beloning was zoet. En oh zo sexy. Miss Bey heeft in haar nieuwe visuele album flink uitgepakt en trakteert ons op 14 nieuwe nummers en 17 zinderende videoclips. Na ongeveer een uurtje met volle bewondering het hele album te hebben bekeken, liet ik de teksten tot me doordringen. Het behoeft geen uitleg dat Beyoncé haar meest sensuele kant laat zien op dit album. Na het beluisteren van Drunk in Love, Partition en Rocket, kunnen we er wel van uitgaan dat Ms. Carter veel plezier beleeft tussen de lakens. Maar het is vooral haar stellige houding als feministe die me intrigeert.
Het album start met Pretty Hurts waarin een realiteit wordt blootgelegd van jonge meiden die worstelen met hun zelfbeeld en er alles voor over hebben om aan de moderne schoonheidsidealen te voldoen. “Mama said/you’re a pretty girl/what’s in your head/it doesn’t matter/”, zingt de R&B ster. Een bijzonder relevant nummer in deze tijd waarin schoonheidsbeelden sneller verspreid worden dan ooit. Via Instagram, Facebook en Tumbler zijn we getuige van de mooiste (bewerkte!) foto’s van sterren en gewone burgers die laten zien hoe het leven kan zijn: prachtige vakantieoorden, de laatste fashion outfits en altijd prachtig gekapt haar en vlekkeloze huid – zelfs bij een selfie voor het slapen gaan (bewijs: check Doutzen Kroes’ Instagram foto’s met het bijschrift: “goodnight” of “goodmorning”). Het is wat schizofreen dat deze boodschap juist van de Queen Bey komt die haar fantastische, jetset leven en sexy afgetrainde lichaam dagelijks vastlegt op haar eigen website (www.beyonce.com). Ze lijkt te zeggen: ik vind het slecht dat we deze standaarden in onze maatschappij prediken, maar ik doe er wel lekker aan mee. Sterker nog, met 8 miljoen volgers op Instagram en 53 miljoen volgers op Facebook is zij een van de grootste supporters.
Paradoxen zoals deze vinden we vaker terug op het album. Van de schrijfster van Independent Women en Survivor verwacht je geen liedje dat mannelijke dominantie en huiselijk geweld verheerlijkt, maar haar man Jay Z rapt op Drunk in Love: “I’m Ike Turner [..] Now eat the cake, Annie Mae”, een verwijzing naar een scene in de film gebaseerd op het leven van Ike en Tina Turner, waarin Ike Tina met geweld dwingt om cake te eten. In deze context lijken de tekstregels de verschrikkelijke, gewelddadige relatie te bagatelliseren en zelfs een inspiratie te zijn voor seksuele avonturen. Extra pijnlijk is dat Beyoncé jaren geleden een optreden gaf ter ere van Tina Turner waarbij ze haar een van de meest inspirerende vrouwen noemde en samen met de historische artieste optrad.
Ik klik door het album naar ***Flawless, waar een excerpt van een TedX speech van een van mijn favoriete schrijfsters, de Nigeriaanse Chimamanda Ngozie Adichie, het lied een feministisch karakter moet geven. Maar desondanks domineert Beyoncé’s eis dat andere “bitches” voor haar buigen en dat zij elke ochtend “flawless” op staat. Muzikaal klinkt het fantastisch, moreel klinkt het schizofreen. Op het moment dat Beyoncé de mogelijkheid heeft om een feministisch manifest neer te zetten, doet ze dat ten onder met teksten waarin ze andere vrouwen bitches noemt, haar man huiselijk geweld laat romantiseren en te veroordelen waar ze zelf het hardst aan mee doet: het creëren van maatschappelijke schoonheidsidealen.
Vanwege het feit dat dit visuele album nu al een van de best verkochte iTunes albums aller tijden is kunnen er we er vanuit gaan dat de jonge meisjes uit de Bey Hive (Bey’s koosnaam voor haar miljoenen fanbase) deze teksten zullen horen en hard zullen meebrullen. Is dit werkelijk de boodschap die ze mee wil geven? Ze lijkt ongemakkelijk te spartelen tussen enerzijds een woordvoerster voor “female empowerment” en onafhankelijkheid te willen zijn en tegelijkertijd een gewillige stoeipoes die wel houdt van wat spank. Miljoenen zullen dit album beluisteren zonder kritisch te kijken naar de songteksten, maar diegenen die dat wel doen zullen in Beyoncé’s album een van de grootste paradoxen zien waar moderne vrouwen mee worstelen. We willen tegelijkertijd sterk zijn, maar aantrekkelijk; succesvol, maar aardig; onafhankelijk van mannen, maar wel sexy. Welke les kan een jonge Beyoncé fan dan eigenlijk trekken uit haar muziek?
Paradoxaal, zeker. Verwarrend, absoluut. Maar wel catchy. Ik heb mijn kaartjes voor het concert al binnen. Misschien ben ook ik een beetje moreel schizofreen…
Marit Schakel heeft in 2013 de Master Social and Cultural Anthropology aan de Vrije Universiteit afgerond, en volgt nu de Master Culture, Organization and Management.