Een animistisch wereldbeeld, het in contact treden met geesten en goden in transcendente werelden, het doen van toekomstvoorspellingen met takjes van verschillende bomen – of aan de hand van tekens in de natuur- het toepassen van magie, het ritueel vieren van de seizoenen… dit lijken tradities van inheemse volken op andere continenten.
Antropologen bestuderen ook mensen met deze gebruiken binnen onze eigen moderne Westerse samenleving. Dit wordt het neo-paganisme genoemd. Het neo-paganisme is een paraplubegrip voor natuurreligies waarbij de sacraliteit van de natuur centraal staat en waarbij de inspiratie uit voorchristelijke en heidense tradities wordt gehaald. Hieronder vallen Moderne Hekserij of Wicca, Druidisme, Asatru (of Modern Germaans Heidendom), de Godinnenbeweging en het Neo-sjamanisme.
De heidense voorchristelijke werelden van de Kelten, Germanen, Grieken en bijvoorbeeld Sumerische volken dienen als inspiratiebron voor het creëren van repertoires om de natuur te eren. Ook elementen uit traditionele sjamanistische culturen uit Siberië, Noord -en Zuid Amerika, Afrika en Scandinavië worden veranderd en aangepast aan de moderne Westerse manier van leven, om in direct contact met natuurkrachten te treden.
Trancedance is zo’n aangepaste vorm van een traditioneel sjamanistisch ritueel. Door Frank Natale, ofwel ‘professor trance’, is deze vorm van neo-sjamanisme in 1995 geïntroduceerd in de Westerse wereld. Door middel van het geblinddoekt dansen met specifieke ademhalingstechnieken op percussiemuziek wordt een trancestaat opgeroepen, waarbij mensen religieuze ervaringen kunnen hebben. Zij kunnen contact maken met (kracht)dieren, natuurgeesten of goden die hen informatie kunnen geven. In Trouw van dinsdag 28 juli verscheen hierover het stuk ‘Lichamen gaan hun eigen gang’.
Wie meer wil lezen over het neo-paganisme in Nederland kan in het nieuwe boek Nieuwe religiositeit in Nederland: gevalstudies en beschouwingen over alternatieve religieuze activiteiten (onder redactie van Frans Jespers) alles lezen over de Mouriden (soefigroepen), Boeddhistische groeperingen, Psychosofia, Astro TV, Chinese geneeswijzen, het Pentecostalisme, spiritualiteit in bedrijven en de metal subcultuur. Zelf heb ik voor het boek een bijdrage geschreven over de godinnenbeweging Stichting Avalon Mystic. Voor geïnteresseerden in nieuwe religieuze bewegingen is dit nieuwe boek een aanrader.
Door Hanneke Minkjan, promovendus aan de Afdeling Sociale en Culturele Antropologie (VU), onderzoekt vijf groepen binnen het neo-paganisme in Nederland: Moderne Hekserij of Wicca, Druidisme, Asatru (Germaans heidendom), de Godinnenbeweging en Neo-sjamanisme.
Vergeet niet dat er ook zoiets bestaat als reconstructionistische religies. Dit zijn religies die, in tegenstelling tot de neopaganistische religies die u vermeld hebt (behalve Ásatrú, dat een reconstructionistische religie is), niet eclectisch zijn. Reconstructionisten nemen niet van hier en daar dingen en halen die niet uit hun context en brengen ze niet samen wanneer ze feitelijk niet samen gaan.
Wat reconstructionisten wel doen is het trachtten zo goed mogelijk herstellen van een oude traditie die is uitgeroeid door de Christenen of Moslims. Zij kijken naar de overgeleverde bronnen, historisch én archeologisch, om te proberen de traditie zo accuraat mogelijk te herstellen, in de mate van het mogelijk of het wenselijke. De mate van het mogelijke is even beperkt als de bronnen ons toelaten, en ook afhankelijk van onze persoonlijke vermogens hiertoe. Het wenselijke hangt ervan af, sommige praktijken zijn gewoon onmogelijk te herstellen wegens veranderde tijdsgeest, e.d.
Velen vinden dierenoffers bijvoorbeeld te lastig om op de correcte manier te herstellen, of vinden het een overbodige praktijk, al gaan slechts weinigen zo ver te zeggen dat het gewoon verboden moet zijn. Andere antieke elementen zoals vrouwelijke inferioriteit of slavernij behoren niet tot de doelstellingen om te herstellen, deze zijn namelijk geen religieuze praktijken, maar sociale attitudes waar wij voorbij zijn geëvolueerd, althans in theorie danwel nog niet altijd in praktijk.
Enkele voorbeelden van reconstructionistische religies zijn het reeds vermelde Ásatrú, Forn Sed (Angelsaksisch), Hellenismos (Grieks, mijn traditie), Religio Romana (Romeins), Natīb Qadīš (Kanaänitisch), Kemetisme (Egyptisch), enz. Ook Keltische, Hettitische, Akkadische, Sumerische, Slavische, etc., tradities worden hersteld op deze wijze.
Hopelijk verruimd dit uw begrip van “nieuwe” religies in de Lage Landen, en de wereld 😉
Een zeer boeiende blogpost! Ik ben bezig een boek te schrijven over esoterie in begrijpelijke taal en vind hier veel ingangen voor verdere studie. Anderzijds, je kunt wel aan het studeren blijven, een boek moet ook een keer geschreven worden en het materiaal is haast onuitputtelijk.
Over Wicca, wat mij betreft een eclectisch geloof, schreef ik een artikel in 1994 dat ik zojuist herpubliceerde:
http://zilvervis.net/2012/01/13/wicca-in-nederland/