Lysander Wiering geeft wekelijks verslag van de afleveringen van Metropolis. Afgelopen donderdag was ‘haar’ het centrale thema in Metropolis. Het groeit op ons hoofd en ons lichaam, sommigen verdienen er geld mee en anderen offeren het. Metropolis zocht uit hoe verschillende culturen omgaan met haar.
Als eerst stelde Metropolis haar als uiterlijk kenmerk aan de kaak. Over smaak valt niet te twisten en daarom is uiterlijke schoonheid relatief. In Pakistan is het aan te bevelen om je borsthaar niet af te scheren. In de eerste reportage van de avond ging Pakistaanse correspondent Kazim de straten op en toonde de kijkers dat borsthaar de grote trots van de Pakistaanse man is. Zelfs tegen betaling weigerden de ondervraagde mannen hun borsthaar te scheren, want zo zeggen zei: “In Pakistan staat borsthaar symbool voor mannelijkheid en eer. Het onderscheidt mannen van vrouwen.”
Deze reportage staat in contrast tot de reportage afkomstig uit Nederland waar wax salons als paddenstoelen uit de grond schieten en volgens statistieken 90% van de mannelijke bevolking regelmatig een lichaamsdeel onthaart (populair zijn borst, rug en buik). Ed uit Amersfoort legt uit waarom hij zijn gehele lichaam laat waxen: “als je geen haar hebt, dan houdt je geen geur vast en dus ben je schoner.” Ik vind het taboe op lichaamshaar in de Westerse wereld lastig te verklaren. Het heeft zijn herkomst gelijktijdig met de opkomst van massamedia. Wellicht door de vele reclames (en het geld dat omgaat binnen de grote industrieen), die ons constant met de neus op de juiste deodorant, tandpasta en douchegel drukken; in andere woorden op ons persoonlijke hygiëne, is de mens hierdoor (in sommige gevallen tot in het extreme) op zijn/haar uiterlijk en persoonlijke hygiëne gaan letten.
Het taboe rond haar komt niet alleen voort uit media en popcultuur, maar ook uit religie. Zo zagen we in de reportage afkomstig uit Israël. Volgens de regels van het Joods- Orthodox geloof moet een vrouw na haar huwelijk haar hoofdhaar verbergen voor andere mannen. Dit kan met hoed of sjaal, maar een pruik krijgt de voorkeur, omdat deze ten alle tijden het haar bedekt houdt. De reden om het haar te bedekken is omdat volgens de Joods- Orthodox leer haar negatieve energie bevat en dood haar (zoals een pruik) niet. Men gelooft dat al het slechte en bedreigende in de wereld voor een vrouw in het haar zit.
Van haar als uiterlijk kenmerk en taboe liet Metropolis vervolgens zien dat er vandaag de dag een hele wereldhandel in haar bestaat, want al die pruiken moeten natuurlijk ergens vandaan komen. Omdat Aziatisch haar het sterkste is van alle haarsoorten zijn veel pruiken afkomstig uit Azië. In de reportage uit de Filippijnen zien we hoe haarjagers de sloppenwijken ingaan en meisjes en vrouwen geld bieden voor het knippen van hun haar. Een kapperszaak in een dure wijk betaalt de haarjagers voor het buitgemaakte haar en maakt er pruiken en haarstukken van. Uiteindelijk komen de pruik of haarstukken terecht bij een klant die hier dik voor betaald. De kapper noemt het een ‘win-win situation’ voor elke schakel in deze keten.
Naast de Filippijnen worden er in India ook veel pruiken en haarstukken geproduceerd. Binnen het Hindoeïsme wordt haar bij kinderen gezien als een ongewenst overblijfsel uit het vorige leven. Daarom wordt het afgeschoren en geofferd wanneer ze één jaar oud zijn. Dit wordt gedaan om het kind geluk te schenken, maar wie hier ook heel gelukkig van worden zijn de lokale haarstukken- en pruikenmaaksters, die met al het haar pruik na pruik maken.
Één van de grootste afzetmarkten op aarde voor haarstukken is Kenia. Een kapster in Nairobi zeg dat natuurlijk Keniaans haar, kroeshaar, door veel mensen geassocieerd wordt met armoede. Daarom willen veel mensen in de stad van hun kroeshaar af en laten stijl of golvend haar invlechten. Volgens een studente uit de hoofdstad worden mensen met stijlhaar ook eerder serieus genomen dan mensen met kroeshaar. Het is goed mogelijk dat deze opvattingen hun oorsprong kennen binnen het kolonialisme, dit wordt in de reportage echter niet genoemd.
Tot slot werd Afghanistan bezocht. Het is hier pas sinds kort mogelijk om de baard in elke stijl te laten scheren. Voor de val van de Taliban was dit niet het geval en waren er strenge regels voor de baarddracht. Niet iedereen hier is blij met deze verandering binnen de Afghaanse samenleving. De oude garde vindt de modieuze, moderne baardjes maar niks. Zij vertellen dat je vroeger geen korte baarden zag, want volgens de Islam hoort een baard een vuistdik te zijn en de oude garde meent dan ook dat het niet toegestaan zou mogen zijn om een korte baard te hebben.
Aanstaande donderdag reist Metropolis de wereld rond om te zien hoe mensen met hun dieren omgaan. In Armenië zien we Garek ’s liefde voor levensgevaarlijke slangen, hoewel levensgevaarlijk? Hij is in de loop der jaren immuun geworden voor deze reptielen. In Burkina Faso hebben ze ook een speciale band met reptielen. Correspondent Kofi is te gast in een dorp waar men naast en met gigantische krokodillen leeft. Hier alvast een voorproefje:
http://www.youtube.com/watch?v=ryE5dZkmNjI
Lysander Wiering is derdejaars antropologiestudent aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Van zijn drie maanden stage bij het VPRO programma ‘Metropolis’ geeft wekelijks antropologisch commentaar bij de uitzendingen op standplaatswereld. Bekijk ook zijn eerdere berichten.